Częste wypróżnianie w małych ilościach – kiedy powinno niepokoić?

Nagła zmiana częstotliwości oddawania stolca niekoniecznie musi oznaczać chorobę. Może być ona spowodowana wieloma czynnikami środowiskowymi, zmianą diety czy nadmiernym stresem. Warto jednak zwrócić uwagę na objawy, jeśli częstość wypróżnień ulegnie zwiększeniu. O czym świadczy wypróżnianie kilka razy dziennie i kiedy powinno zaniepokoić?

Kilkukrotne oddawanie stolca w ciągu dnia – czy to zdrowe?

Częstość wypróżnień jest sprawą wysoce indywidualną, uzależnioną od masy ciała, zapotrzebowania kalorycznego, rytmu posiłków i tym podobnych czynników. U podstaw wypróżniania leży przede wszystkim tempo pasażu jelitowego, który jest również bardzo jednostkowy i podatny na wpływ wielu czynników.

Przykładowo, dorosły, pracujący fizycznie mężczyzna o wadze 110 kg, którego zapotrzebowanie kaloryczne wynosi ponad 3500 kcal na dobę, znacznie częściej będzie udawał się do toalety niż drobna, szczupła kobieta na diecie redukcyjnej.

Za zwyczajowo normalne uznaje się do 3 do 4 wypróżnień na dobę¹. Istotne są także konsystencja i kolor stolca. Nie powinien on być zbyt suchy i twardy, bobkowaty lub zbyt luźny. Jeśli w kale pojawia się śluz lub krew, to także świadczy o nieprawidłowościach.

Jeżeli jednak oddawany stolec ma naturalny, brązowy kolor i odpowiednią twardość, a jego oddawaniu nie towarzyszy żaden dyskomfort, częstsze wypróżnianie w mniejszych ilościach można uznać za fizjologiczne.

Częste wypróżnianie – przyczyny większej częstotliwości defekacji

Do najczęstszych przyczyn zwiększenia częstotliwości, a jednocześnie zmniejszenia objętości wypróżnień należą czynniki środowiskowe, związane ściśle z dietą i trybem życia. Są to przede wszystkim:

Spożywanie ostrych potraw

Kapsaicyna zawarta w ostrych odmianach papryki czy piperyna znajdująca się w pieprzu to substancje, które pobudzają organizm do zwiększenia produkcji kwasów trawiennych. To z kolei wpływa na zintensyfikowanie procesów metabolicznych i przyspiesza pasaż jelitowy.²

Regularne picie kawy

Kofeina, główny składnik kawy, podnosi ciśnienie tętnicze krwi, prowadząc do lepszego ukrwienia wszystkich organów, w tym również całego przewodu pokarmowego. To może natomiast skutkować chwilowym przyspieszeniem metabolizmu.

Substancja ta działa również drażniąco na ściany jelita grubego, wpływając na wzrost tempa pasażu jelitowego. Picie kawy – szczególnie na pusty żołądek – może prowadzić do częstszych wypróżnień w mniejszych ilościach i uczucia parcia na stolec.³

Używki

Również tytoń działa drażniąco na błonę śluzową żołądka i jelit. Zawarta w nim nikotyna i substancje smoliste mogą zwiększać produkcję soków żołądkowych. W efekcie palenie przyspiesza pasaż jelitowy i może prowadzić do częstszych wypróżnień.⁴

Nieprawidłowe nawyki żywieniowe i dieta

Kilkukrotne oddawanie stolca w ciągu dnia lub wypróżnianie po każdym posiłku bywa spowodowane jest nieprawidłową dietą. Częste wizyty w toalecie mogą być wywołane przez zbyt wysoki lub zbyt niskim poziom błonnika w diecie.⁵

Nadmiar błonnika może prowadzić do przyspieszenia pasażu jelitowego i w efekcie częstego oddawania stolca o luźniejszej konsystencji (ze względu na zbyt szybki pasaż, woda z kału nie wchłania się prawidłowo). Z kolei niedobór błonnika może prowadzić do problemów z prawidłowym, pełnym wypróżnieniem, ze względu na zbyt suchy, zbity stolec. Powoduje to częste oddawanie stolca w małych ilościach.

Aby zapobiec takim sytuacjom, należy przyjmować codziennie między 20 a 40 g błonnika pokarmowego. Do dokładnego obliczenia potrzebnej ilości może posłużyć kalkulator błonnika. Najwięcej tego składnika znajduje się w:

• produktach zbożowych (pełnoziarniste pieczywo i makarony, kasze, płatki i otręby),
• roślinach strączkowych,
• warzywach i owocach,
• orzechach.

W przypadku braku możliwości zapewnienia prawidłowej podaży błonnika wraz z pożywieniem, można skorzystać z suplementów. Warto wybierać te o dużej zawartości błonnika pochodzenia naturalnego, np. z łupiny nasiennej babki jajowatej. Można także zdecydować się na produkt dodatkowo wspierający mikroflorę bakteryjną jelit dzięki zawartości żywych kultur bakterii kwasu mlekowego.

Oprócz nieprawidłowych ilości błonnika, innymi częstymi przyczynami kilkukrotnego oddawania stolca w ciągu dnia mogą być również:

• zbyt duże odstępy pomiędzy posiłkami – długie przerwy w jedzeniu mogą prowadzić do podrażnień delikatnej śluzówki żołądka, do których dochodzi, gdy żołądek zbyt długo jest pusty. W konsekwencji prowadzi to do zaburzeń pracy całego układu trawiennego;
• spożywanie produktów, których nie trawi organizm – nietolerancje pokarmowe prowadzą do rozregulowania pracy jelit, co może skutkować kilkukrotnym oddawaniem stolca w ciągu dnia lub wręcz przeciwnie – zaparciami.

Warto przeczytać: Brak stolca i potrzeby wypróżniania się. Po jakim czasie brak potrzeby powinien budzić niepokój?

Stres

Długotrwały stres powoduje zwiększenie poziomu kortyzolu, adrenaliny i noradrenaliny. Mogą one powodować zaburzenia pracy układu trawiennego, prowadząc do jego rozregulowania. W efekcie osoby pod wpływem ciągłego stresu znacznie częściej muszą korzystać z toalety.

Częste wypróżnianie po każdym posiłku u dziecka – stan groźniejszy niż u dorosłych?

Warto zwrócić uwagę na fakt, że dzieci o wiele szybciej ulegają np. odwodnieniu, niż ma to miejsce u osób dorosłych. Wynika to przede wszystkim ze znacznie niższej masy ciała. Jeśli chwilowo zwiększyła się częstość oddawania stolca, ale jego konsystencja pozostaje prawidłowa, nie stanowi to jeszcze powodu do niepokoju. Jednak jeśli małe dziecko cierpi na biegunki, należy dokładniej mu się przyjrzeć, ponieważ istnieje spore ryzyko odwodnienia.

Prawidłowa ilość wypróżnień u dzieci zależna jest przede wszystkim od ich wieku i rodzaju diety. Niemowlęta i dzieci karmione głównie mlekiem mogą wypróżniać się nawet do 10 razy na dobę. Częstotliwość wypróżnień u dzieci i konsystencja stolca zmienia się wraz z wprowadzaniem do diety produktów stałych.

Dzieci w wieku wczesnoszkolnym powinny mieć już ustalony dobowy rytm wypróżnień, który nie różni się specjalnie od rytmu osób dorosłych. Wszelkie zmiany częstości oddawania stolca czy jego konsystencji najczęściej mają swoje podłoże w zmianie diety lub czynnikach stresogennych (zmiana grupy w przedszkolu, kłótnia z kolegą). Nawracające problemy z częstym oddawaniem stolca w małych ilościach powinny natomiast skłonić do wizyty u lekarza.

Wypróżnianie kilka razy dziennie a chudnięcie – czy należy się martwić?

Wypróżnienia prowadzą do nieznacznej utraty masy ciała, równej zwykle masie oddawanego stolca. Jednak wypróżnianie nie powinno powodować trwałego i znacznego spadku wagi. Jeśli zwiększona częstość oddawania mniejszej ilości stolca łączy się z takimi objawami jak utrata kilogramów, a dodatkowo towarzyszą temu inne symptomy (nudności, wymioty, biegunki, ból podczas defekacji, śluz lub krew w kale), należy niezwłocznie udać się do specjalisty, gdyż takie objawy mogą świadczyć o chorobie.

Warto przeczytać: Co stosować na ból brzucha? Ważna rola zdrowej diety i lista pomocnych produktów

Najczęściej symptomy takie towarzyszą zatruciom pokarmowym czy infekcjom rotawirusem. Mogą jednak być one wskaźnikiem zaostrzenia nietolerancji pokarmowych (np. celiakii) lub świadczyć o stanach zapalnych jelit (zespół jelita drażliwego, choroba Leśniowskiego-Crohna). W rzadkich przypadkach mogą być efektem nowotworu.

Z tego powodu wszelkie nagłe pojawienie się niepokojących objawów, które nie ustępują pomimo zmiany diety i wykluczenia pozostałych przyczyn środowiskowych, powinno zostać skonsultowane z lekarzem specjalistą.

Weryfikacja merytoryczna: lek. Irena Wojtowicz

Bibliografia

• 1 – BEDNARCZUK, Arkadiusz et RYDZEWSKA, Grażyna. Nawykowe zaparcie–czy można leczyć jednocześnie skutecznie i bezpiecznie?.
• 2 – WANDA, Kudełka; AGATA, Kosowska. Składniki przypraw i ziół przyprawowych determinujące ich funkcjonalne właściwości oraz ich rola w żywieniu człowieka i zapobieganiu chorobom. 2008.
• 3 – ŻUKIEWICZ-SOBCZAK, W., et al. Wpływ spożycia kawy na organizm człowieka. Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, 2012, 18.1.
• 4 – Paszkiewicz-Mes, E. (2012). Palenie tytoniu w aspekcie powikłań występujących po zabiegu operacyjnym.
• 5 – BIENKIEWICZ, Maciej, BATOR, Ewa, et BRONKOWSKA, Monika. Błonnik pokarmowy i jego znaczenie w profilaktyce zdrowotnej. Probl Hig Epidemiol, 2015, vol. 96, no 1, p. 57-63.
• 6 – Sobieszczańska, Beata. „Wpływ stresu na homeostazę przewodu pokarmowego.” Gastroenterologia Polska/Gastroenterology 19.1 (2012).
• 7 – BRZÓZKA, Piotr. Biegunka u dzieci-wszystko, co musisz wiedzieć. Jakie leki stosować, po jakie domowe sposoby sięgnąć, kiedy zgłosić rozwolnienie u dziecka do lekarza.
• 8 – GRATA-BORKOWSKA, Urszula et POKORNA-KAŁWAK, Dagmara. Biegunki i zaparcia u dzieci. Lekarz POZ, vol. 1, no 1, p. 79-86.