- Co można jeść w trakcie biegunki?
- Co pić przy biegunce?
- Czego nie jeść przy biegunce?
- Jakich pokarmów unikać, aby zminimalizować ryzyko biegunki?
- O czym należy pamiętać w czasie biegunki?
- Biegunka – kiedy udać się do lekarza?
- Dlaczego warto przestrzegać diety podczas biegunki?
- Podsumowanie – taka powinna być dieta przy biegunce
Co można jeść w trakcie biegunki?
Dieta lekkostrawna przy biegunce jest bardzo ważnym elementem leczenia tej dolegliwości. Należy zatem ograniczyć w niej spożycie błonnika pokarmowego, a także zadbać o prawidłowy poziom nawodnienia organizmu. Podstawą diety przy przewlekłej biegunce są produkty łatwostrawne należące do każdej grupy żywnościowej.
Co jeść podczas biegunki? Do rekomendowanych produktów należą1:
- owoce (bez skórki, przetarte) takie jak: morele, banany, mango, brzoskwinie, maliny, truskawki, mandarynki;
- warzywa, np.: ziemniaki, marchew, cukinia, seler, kalafior, pomidory bez skórki i nasion, dynia;
- niektóre produkty zbożowe, np.: drobne kasze (manna, kuskus, bulgur, jaglana), płatki zbożowe (kukurydziane, błyskawiczne), pieczywo pszenne, jasne, ryż biały;
- mięso i wędliny, takie jak: drób (kurczak oraz indyk), mięso z królika, cielęcina, chuda wołowina i wieprzowina, chude wędliny (drobiowa);
- mleko, produkty mleczne: serki homogenizowane naturalne najlepiej odtłuszczone, a także napoje mleczne fermentowane (np. kefir, maślanka, jogurt, zsiadłe mleko).
1Sajór I., Biegunka – zalecenia i przeciwwskazania dietetyczne, https://ncez.pzh.gov.pl/choroba-a-dieta/biegunka-zalecenia-i-przeciwwskazania-dietetyczne/ [dostęp online: 25.07.2022]
Owoce i warzywa, które pomogą złagodzić objawy biegunki
W trakcie biegunki nie powinno rezygnować się z owoców i warzyw. Warto dodać je do swojego codziennego menu, ale pod warunkiem, że będą one wcześniej poddane obróbce termicznej. Zjedzenie ich w formie surowej może przyczynić się do zaostrzenia nieprzyjemnych objawów ze strony układu pokarmowego, które mogą objawiać się wzdęciami lub gazami.
Jakie owoce przy biegunce są rekomendowane? Mogą to być owoce bogate w garbniki, które wykazują działanie ochronne na błony śluzowe jelit, a także hamują wnikanie szkodliwych drobnoustrojów do organizmu. Takimi owocami są, np.:
- banany (dodatkowo zawierają potas, który ma ogromne znaczenie w łagodzeniu biegunki);
- poziomka;
- borówka czarna;
- jagody;
- aronia;
- czarna porzeczka.
Można również sięgnąć po obrane ze skórki owoce takie jak:
- jabłka;
- arbuz;
- brzoskwinie;
- mango;
- melon.
W postaci przetartej warto jeść, np.:
- maliny;
- truskawki;
- kiwi;
- poziomki.
W przypadku warzyw polecane są, m.in.:
- ziemniaki;
- seler;
- marchew;
- dynia;
- pietruszka;
- bakłażan;
- cukinia.
W końcowej fazie występowania dolegliwości można również sięgnąć po małe ilości:
- szpinaku;
- brokułu;
- ogórków kiszonych;
- selera naciowego;
- kalafiora.
Produkty zbożowe, które wspomogą funkcjonowanie jelit
Jedzenie przy biegunce powinno zawierać obniżoną zawartość błonnika pokarmowego. Należy zatem wybierać produkty zbożowe, takie jak:
- drobne makarony pszenne;
- ryż biały;
- chleb pszenny lub pszenno-żytni;
- chrupkie pieczywo;
- grzanki;
- pieczywo tostowe;
- płatki owsiane błyskawiczne, jaglane, kukurydziane, ryżowe;
- kasze ugotowane do miękkości (np. kaszka manna, kasza kukurydziana, jaglana, bulgur, kuskus).
Lekkostrawne mięsa i wędliny bogate w białko
Dieta w biegunce u dorosłych powinna również uwzględniać produkty lekkostrawne, które są źródłem pełnowartościowego białka. Są to przede wszystkim chude mięso oraz wędliny:
- z indyka;
- z kurczaka;
- z królika;
- cielęcina;
- chuda wołowina, np. polędwica.
Ponadto osoby cierpiące na biegunkę mogą sięgnąć po chude ryby, np.:
- dorsz;
- szczupak;
- mintaj;
- flądra;
- sandacz.
Dania mięsne oraz rybne powinny być przygotowywane w odpowiedni sposób, aby dodatkowo nie obciążać układu pokarmowego. Należy zatem je ugotować lub przyrządzić na parze. Dopuszcza się także pieczenie w folii lub duszenie, ale wykluczając uprzednie obsmażanie.
Co pić przy biegunce, aby nawodnić organizm?
Jednym z podstawowych zagrożeń, które niesie ze sobą przedłużająca się biegunka, jest odwodnienie organizmu. Z tego powodu należy zadbać o odpowiedni poziom nawodnienia. W tym celu rekomenduje się picie płynów w ilości 2 litrów dziennie niezależnie od biegunki, a podczas biegunki zaleca się zwiększenie tej dawki poprzez wypijanie dodatkowych 10 ml/kg masy ciała wody lub herbaty po każdym wypróżnieniu. W trakcie biegunki wskazane jest również spożywanie specjalnych mieszanek z elektrolitami.
Napojami rekomendowanymi przy biegunce są:
- woda wysoko zmineralizowana;
- mocna herbata;
- napary i herbaty z liści poziomki oraz jeżyn;
- napary z ziół, np. pierwiosnka lekarskiego, korzenia lukrecji, piołunu, koniczyny polnej, rumianku.
Dlaczego nawodnienie jest takie ważne?
Zadbanie o odpowiednie nawodnienie jest kluczowym elementem podczas biegunki. Wszystko za sprawą dużej utraty wody w trakcie tej dolegliwości. Niestety organizm jest w stanie wyprodukować jedynie około 200-300 ml wody na dobę. Z tego względu osoby, którym doskwiera biegunka, powinny pić często małe ilości płynów. W przeciwnym wypadku z reguły pojawiają się, m.in. osłabienie organizmu, wzmożone pragnienie, suchość w jamie ustnej, zaburzenia koordynacji ruchów, a także rozdrażnienie2.
Czego nie jeść przy biegunce?
Dieta podczas biegunki nie powinna uwzględniać potraw ciężkostrawnych, czyli smażonych, tłustych i wysokoprzetworzonych produktów. Ponadto w tym czasie należy wyeliminować pokarmy, takie jak3:
- tłuste ciasta i ciasteczka;
- tłuste mięsa i jego przetwory;
- wędzone potrawy, np. kiełbasa, bekon, łosoś;
- nadmierne ilości kawy;
- produkty o właściwościach przeczyszczających, np. suszone śliwki, kapusta;
- tłusty nabiał;
- nasiona roślin strączkowych (fasola, groch);
- alkohol;
- cebula i por;
- warzywa konserwowane octem, z majonezem lub śmietaną;
- grube kasze, np. pęczak;
- słodzone płatki śniadaniowe;
- konserwy rybne;
- napoje gazowane;
- dżemy oraz konfitury z dużą ilością cukru;
- słodziki (w szczególności sorbitol);
- ostre przyprawy.
Jakich pokarmów unikać, aby zminimalizować ryzyko rozwolnienia?
By zminimalizować ryzyko biegunki, należy unikać produktów zawierających duże ilości fruktozy, rafinozy, laktozy, sorbitolu, ponieważ przyczyniają się one do nasilenia procesów fermentacyjnych, które zachodzą w jelitach. Poniżej lista produktów, których należy unikać podczas biegunki:
- ryż brązowy;
- pieczywo pełnoziarniste;
- makarony z mąki żytniej;
- gumy do żucia, słodycze, a także inne produkty zawierające sorbitol;
- produkty o działaniu wzdymającym, czyli warzywa kapustne, cebula, czosnek, rośliny strączkowe;
- każdy rodzaj alkoholu;
- kawa w nadmiernej ilości;
- soki owocowe jabłkowe, gruszkowe, śliwkowe, wiśniowe, winogronowe;
- surowe warzywa;
- produkty zimne, z lodówki (niska temperatura może przyspieszyć pasaż jelitowy);
- smażone, tłuste potrawy;
- ocet;
- ostre przyprawy.
2Grodowska A., Dieta w ostrej biegunce – nawodnienie to priorytet, https://ncez.pzh.gov.pl/choroba-a-dieta/dieta-w-ostrej-biegunce-nawodnienie-to-priorytet/ [dostęp online: 25.05.2022]
3Sajór I., Biegunka – zalecenia i przeciwwskazania dietetyczne, https://ncez.pzh.gov.pl/choroba-a-dieta/biegunka-zalecenia-i-przeciwwskazania-dietetyczne/ [dostęp online: 25.07.2022]
Warto przeczytać: Dieta foodmap – co to, na co pomaga i kto powinien ją stosować?
O czym należy pamiętać w czasie biegunki?
Nawet przestrzeganie wyżej wymienionych zasad żywieniowych na nic się zda, jeśli zapomina się o odpowiedniej obróbce potraw. W trakcie biegunki trzeba w szczególności zadbać o to, aby przygotowywane posiłki były lekkostrawne. Należy zatem zrezygnować z pieczenia oraz smażenia. Rekomendowaną obróbką kulinarną jest przede wszystkim gotowanie na parze lub w wodzie, ewentualnie pieczenie w piekarniku. Ponadto w trakcie biegunki nie można zapomnieć o odpowiednim poziomie nawodnienia organizmu. Spożywanie właściwej ilości płynów stanowi pomoc w odzyskaniu sił chorej osoby. Oczywiście warto również sięgać po elektrolity, aby wzmocnić organizm.
W przypadku przewlekłej biegunki należy bezwzględnie zasięgnąć porady lekarskiej. Dotyczy to w szczególności małych dzieci, które wskutek rozwolnienia mogą się odwodnić.
Kiedy udać się do lekarza?
W przypadku, gdy nadmierne osłabienie, brak apetytu utrzymują się dłużej niż 3-4 dni, należy udać się do lekarza. Na konsultację do specjalisty trzeba niezwłocznie udać się również wtedy, kiedy widoczny jest co najmniej jeden z poniższych objawów:
- silna biegunka utrzymująca się ponad 2 dni;
- gorączka powyżej 38 stopni Celsjusza;
- oznaki odwodnienia (np. zapadnięte oczy, silne pragnienie, rzadkie oddawanie moczu, rozdrażnienie);
- silny ból jamy brzusznej lub odbytnicy;
- czarny smolisty stolec lub z krwią.
Biegunka u małych dzieci
W przypadku przewlekłej biegunki należy zasięgnąć porady lekarskiej. Dotyczy to w szczególności małych dzieci, które wskutek rozwolnienia mogą się odwodnić. Biegunka u małych dzieci najczęściej trwa kilka dni i ustępuje samoistnie. Wymaga jednak obserwacji, a także prawidłowego postępowania, aby nie doprowadzić do negatywnych skutków zdrowotnych. Zatem, gdy biegunka u dziecka trwa dłużej niż 2 doby, należy niezwłocznie udać się do lekarza.
Dlaczego warto przestrzegać diety podczas biegunki?
Nawracające problemy z trawieniem lub dolegliwości w postaci biegunek mogą być sygnałem do zmiany codziennej diety. Nieprawidłowa dieta nie tylko w trakcie biegunki, ale też poza nią może osłabiać florę bakteryjną jelit i powodować nawracające biegunki. Stosowanie prawidłowych nawyków żywieniowych jest kluczowym elementem w szybkim powrocie do zdrowia.
W przypadku zbyt długiego czasu występowania schorzenia koniecznie trzeba zgłosić się do lekarza po pomoc, aby nie doprowadzić do negatywnych skutków zdrowotnych.
Korzyści dla jelit wynikające z właściwej diety (nie tylko w czasie rozwolnienia)
Właściwe odżywianie niesie za sobą wiele pozytywnych skutków, dlatego warto przestrzegać odpowiedniej diety nawet po przebytej biegunce. Ważną rolę odgrywa np. adekwatna ilość błonnika w codziennym menu, ponieważ w czasie procesu trawienia działa drażniąco na ściany jelita grubego, co przyspiesza perystaltykę i nie dopuszcza do powstawania zaparć. Z kolei potas (zawarty np. w niektórych owocach) jest elektrolitem, a także elementem pompy jonowej sodowo-potasowej. Odpowiada więc za regulację gospodarki wodnej organizmu.
Warto przeczytać: Zdrowe jelita: jak o nie dbać i poprawić swój mikrobiom?
Podsumowanie
Odpowiednia dieta ma ogromne znaczenie dla prawidłowego funkcjonowania organizmu. Należy pamiętać, że stosowanie się do zasad właściwego żywienia nie tylko przyczynia się do zminimalizowania objawów biegunki, ale przede wszystkim pomaga unikać problemów ze strony układu pokarmowego, a także wspomaga florę bakteryjną jelit. Z tego względu warto ich przestrzegać także po przebytej biegunce, aby zapewnić organizmowi cały zestaw składników odżywczych.
Bibliografia:
- Sajór I., Biegunka – zalecenia i przeciwwskazania dietetyczne, https://ncez.pzh.gov.pl/choroba-a-dieta/biegunka-zalecenia-i-przeciwwskazania-dietetyczne/ [dostęp online: 25.07.2022]
- Grodowska A., Dieta w ostrej biegunce – nawodnienie to priorytet, https://ncez.pzh.gov.pl/choroba-a-dieta/dieta-w-ostrej-biegunce-nawodnienie-to-priorytet/ [dostęp online: 25.05.2022]
- Garrett C. Zella, Esther J. Israel. Chronic Diarrhea in Children. „Pediatrics in Review”. 33 (5), s. 207–218, 2012 https://pedclerk.bsd.uchicago.edu/sites/pedclerk.uchicago.edu/files/uploads/Pediatrics%20in%20Review-2012-Zella-207-18.pdf [dostęp online: 25.07.2022]
