Częste nadmierne gazy: przyczyny i sposoby jak się ich pozbyć

Produkcja gazów jelitowych to całkowicie fizjologiczny, stały proces. Jednak gdy jest ich zbyt wiele zaczynają powodować dyskomfort i bywają przyczyną skrępowania. Co powoduje częste gazy? Jak zminimalizować problem i kiedy należy zasięgnąć porady lekarskiej? O tym poniżej!

Czym są gazy jelitowe?

Podczas procesu trawienia w jelitach zbierają się lub są produkowane gazy jelitowe. Ich nadmiar jest wydalany przez odbyt podczas oddawania gazów. Skąd biorą się gazy w jelitach? Można wskazać trzy główne źródła¹:

• powietrze połknięte wraz z jedzeniem – często podczas szybkiego jedzenia wraz z pożywieniem do żołądka przedostaje się powietrze, które zwiększa objętość gazów jelitowych.
• fermentacja – podczas procesów trawiennych zachodzących w jelitach dochodzi do wydzielania się gazów, takich jak tlen, azot, dwutlenek węgla, wodór, metan czy siarkowodór.
• gazowane napoje – dwutlenek węgla służący do uzyskania “bąbelków” w napojach, połykany podczas picia łączy się z gazami już obecnymi w jelitach, zwiększając ich ilość.

Fizjologiczna ilość gazów wynosi od 150 do 200 ml. Po przebyciu całego układu pokarmowego są wydalane przez odbyt nawet do 25 razy na dobę. Ich ewentualnie nieprzyjemny zapach jest zwykle ściśle powiązany z dietą. W wyniku fermentacji w jelitach mogą powstawać różne związki, które mają wpływ na woń.

Problemy i dyskomfort zaczynają się, gdy produkcja gazów się zwiększa, powodując nie tylko częstsze ich oddawanie, ale również wzdęcia czy odbijania.

Co powoduje nadmierne gazy? Przyczyny i etiologia powstawania

Częste, nadmierne gazy mogą mieć wiele przyczyn, których skutkiem jest wzmożona produkcja gazów jelitowych. Niektóre z nich wynikają z błędów żywieniowych, stresu czy spadku aktywności fizycznej. Inne mogą jednak wynikać ze stanów patologicznych, które nieleczone, mogą prowadzić do znacznie poważniejszych dolegliwości niż częste gazy i wzdęcia.

Główne przyczyny częstych gazów² to:

• spożywanie nadmiernej ilości węglowodanów i tłuszczy;
• dieta bogata w produkty gazotwórcze (kapustę, rośliny strączkowe, cebulę);
• nietolerancje pokarmowe (np. laktozy czy glutenu);
• nieprawidłowy skład flory jelitowej (np. po antybiotykoterapii);
• nadwrażliwość jelit;
• rozrost flory bakteryjnej jelita cienkiego (SIBO³);
• przyjmowanie niektórych leków (leki przeczyszczające, orlistat, akarboza).

Jednym ze stanów całkowicie fizjologicznych, w których dochodzi do zwiększonej produkcji gazów (a także towarzyszących im wzdęć, zgagi czy odbijania) jest ciąża. Organizm kobiety ciężarnej zatrzymuje wodę i spowalnia perystaltykę na skutek wyrzutu znacznej ilości progesteronu.

Do tego dochodzi zmniejszająca się ilość przestrzeni w jamie brzusznej ze względu na rozwijający się płód. Zwykle wprowadzenie lekkostrawnej diety znacznie poprawia komfort kobiet ciężarnych związany z nadmiernymi gazami.

Chociaż częste odbijanie, gazy i wzdęcia są problemem zwykle bagatelizowanym przez pacjentów, trzeba pamiętać o tym, że mogą być one objawem poważnych schorzeń jak niedrożności lub nowotwory przewodu pokarmowego. Często dolegliwości związane z gazami i wzdęciami są również jednym z pierwszych sygnałów świadczących o zaburzeniach czynnościowych układu pokarmowego, takich jak np. zespół jelita drażliwego⁴.

Dlatego jeśli problemy z gazami takie jak ich częste oddawanie, wzmożone wzdęcia czy odbijania pojawiają się ze zwiększoną częstotliwością lub towarzyszą im dolegliwości bólowe, zaparcia, biegunki lub nudności, warto skontaktować się ze specjalistą.

Jak rozpoznać problemy z gazami? Diagnostyka

Aby móc prawidłowo rozpoznać przyczynę nadmiernego wydzielania gazów jelitowych, specjalista gastroenterolog zbierze przede wszystkim szczegółowy wywiad medyczny.

Będzie on dotyczył takich aspektów jak tryb życia czy codzienna dieta. Pośpiech podczas jedzenia, nieregularne spożywanie posiłków, niedostateczna aktywność fizyczna czy częste spożywanie warzyw wzdymających, gazowanych napojów, a nawet żucie gumy mogą mieć znaczący wpływ na wzmożoną produkcję gazów w jelitach. Dopiero po wykluczeniu takich czynników lekarz może zlecić szereg badań, mających na celu wykluczenie poważnych schorzeń przewodu pokarmowego.

W diagnostyce zaburzeń przewodu pokarmowego najczęściej korzysta się z takich badań jak:

• badania laboratoryjne (morfologia krwi obwodowej, badanie ogólne moczu, badanie kału);
• USG jamy brzusznej;
• RTG;
• badania endoskopowe (gastroskopia, panendoskopia, kolonoskopia);
• tomografia komputerowa.

Dopiero po znalezieniu dokładnej przyczyny możliwe jest wdrożenie leczenia – najczęściej farmakologicznego.

Domowe sposoby na nadmierną ilość gazów

Jeśli wszystko wskazuje na to, że problem z gazami czy wzdęcia spowodowane są nieodpowiednią dietą lub trybem życia, zazwyczaj można go rozwiązać, dokonując niewielkich modyfikacji jadłospisu lub planu dnia.

Mając na celu zmniejszenie nadmiernej ilości gazów jelitowych, warto przede wszystkim skupić się na⁵:

• zmniejszeniu ilości połykanego powietrza – poprzez spokojne, powolne żucie i połykanie i ograniczenie spożycia napojów gazowanych;
• eliminacji produktów gazotwórczych – takich jak warzywa kapustne, strączkowe, nadmierne ilości błonnika;
• zmniejszeniu spożycia tłuszczów zwierzęcych i węglowodanów
• ograniczenie żucia gumy;
• wykluczenie nietolerancji pokarmowych – zwłaszcza laktozy.

Istotną rolę w ograniczeniu ilości gazów ma również regularny wysiłek fizyczny. Pozwala on utrzymać prawidłowe ukrwienie jelit, co ma znaczący wpływ na jakość perystaltyki i przeprowadzanych procesów trawienia. To szczególnie ważne zwłaszcza dla osób prowadzących głównie siedzący tryb życia.

Bardzo dużą popularnością u osób cierpiących na dolegliwości związane z nadmiernymi gazami cieszą się preparaty ziołowe lub czyste zioła. Wiele z nich ma właściwości wpływające korzystnie na pracę układu pokarmowego. Należą do nich⁶:

• koper włoski (fenkuł) – pobudza wydzielanie soku żołądkowego, redukuje napięcie mięśni gładkich brzucha, poprawia perystaltykę;
• mięta – wpiera procesy trawienne, łagodząc niestrawności i wzdęcia, działa rozkurczowo na mięśnie gładkie jelit;
• szałwia – pobudza wydzielanie soku żołądkowego i żółci, pomaga zredukować wzdęcia, nudności i bóle brzucha;
• rumianek – działa rozkurczająco na mięśnie gładkie jelit i przewody żółciowe, łagodzi niestrawności;
• kminek – pobudza apetyt, wspomaga trawienie i przyswajanie składników odżywczych, działa rozkurczowo i reguluje produkcję żółci.

Z kolei łopian, pokrzywa czy mniszek lekarski posiadają właściwości oczyszczające jelita, pomagają w odprowadzaniu złogów żółciowych, odtruwają i oczyszczają organizm z toksyn i produktów przemiany materii.

Błonnik – pomoc przy problemach z nadmiernymi gazami

Zaparcia i niestrawności mogą prowadzić do częstych gazów i bólów brzucha. Aby zminimalizować te przykre dolegliwości, dobrze jest włączyć do diety odpowiednią ilość błonnika. Znajduje się on przede wszystkim w pełnoziarnistych produktach zbożowych, owocach, orzechach oraz nasionach słonecznika czy dyni.

Czasem wypełnienie jadłospisu odpowiednią podażą błonnika bywa trudne. Wówczas dodatkiem do zbilansowanej diety może być Colon C z błonnikiem w proszku. Zawiera on również żywe kultury bakterii kwasu mlekowego (Bifidobacterium lactis BL3 i Lactobacillus acidophilus LA1).

Nadmierna produkcja gazów najczęściej zazwyczaj nie oznacza złożonego, poważnego problemu ze zdrowiem, a wynika jedynie z nieodpowiedniej diety lub złego trybu życia. W takim przypadku powyższe wskazówki pozwolą na znaczne zmniejszenie problemu związanego z gazami, wzdęciami czy odbijaniem.

Jeśli jednak pomimo wprowadzonych zmian problem nie zniknie, lub pojawią się dodatkowe dolegliwości – warto udać się do specjalisty celem dokładnej diagnostyki.

Bibliografia

• SŁOMKA, Marta et MAŁECKA-PANAS, Ewa. Wzdęcia i odbijania. Pediatria i Medycyna Rodzinna, 2011, vol. 7, no 1, p. 30-34.
• Young Seo, A., Nayoung, K. & Dong Hyun, O. (2013). Abdominal Bloating: Pathophysiology and Treatment. Journal of Neurogastroenterology and Motility, 19(4)
• https://instytut-mikroekologii.pl/skad-bierze-sie-sibo-przyczyny/
• FUDALEWICZ, Renata. Irritable bowel syndrome: A problem requiring a multidisciplinary approach. Pielęgniarstwo i Zdrowie Publiczne Nursing and Public Health, 2020, vol. 10, no 4, p. 247-253.
• Yamada T.: Postępowanie u chorego ze wzdęciem i odbijaniem. W: Podręcznik gastroenterologii. Czelej 2007: 76‑83
• Kędzia, B., & Hołderna-Kędzia, E. (2018). Możliwości wykorzystania miodu i ziół w chorobach żołądka i jelit. Herbalism, 4(1).
• Nowak, Adriana, et al. „Probiotyki-efekty zdrowotne.” Żywność Nauka Technologia Jakość 17.4 (2010): 20-36.