Wzdęcia i gazy w ciąży – przyczyny i sposoby na poprawę trawienia

Wzdęcia i gazy w ciąży to częsta dolegliwość tego okresu. Pierwsze pojawiają się już w pierwszych tygodniach ciąży i mogą trwać do samego jej końca. Skąd się biorą i jak sobie z nimi radzić?

Ból brzucha i wzdęcia ciąży – skąd się biorą?

Fizjologicznie, w zdrowym organizmie objętość gazów jelitowych wynosi około 200 ml. Wzdęcia, bóle brzucha i gazy w ciąży mogą pojawiać się z różnych powodów. Czasami są to błędy żywieniowe, jednak często dolegliwości te pojawiają się również u kobiet, które wcześniej ich nie miały. Skąd biorą się te dolegliwości w kolejnych trymestrach ciąży?

Gazy na początku ciąży w 1 trymestrze (1-13 tydzień)

Główną przyczyną powstawania gazów jest nieodpowiednia dieta:

• spożywanie ciężkostrawnych produktów przy jednocześnie niskiej zawartości błonnika w diecie prowadzi do zalegania treści pokarmowej i nadmiernego wydzielania się gazów;
• połykanie powietrza podczas jedzenia (np. na skutek spożywania posiłków w pośpiechu);
• spożywanie gazowanych napojów (dwutlenek węgla zawarty w napojach gazowanych łączy się z gazami jelitowymi, zwiększając ich objętość, co prowadzi do występowania dolegliwości). 

Jednak pewne mechanizmy i procesy zachodzące w pierwszym trymestrze ciąży¹ również mają swój udział w nadmiernym powstawaniu gazów i innych objawów, takich jak powiększony brzuch w pierwszych tygodniach ciąży. To właśnie te procesu powodują, że wzdęcia i nadmierna produkcja gazów w ciąży mogą pojawić się nawet u kobiet, które wcześniej nie miały żadnych problemów z układem trawiennym. Co więcej, często to właśnie ból brzucha i wzdęcia mogą świadczyć o początku ciąży², zanim jeszcze potwierdzą to badania.

Głównym winowajcą jest zwiększona produkcja estrogenów i progesteronu – hormony te są niezbędne do prawidłowego przeprowadzenia jajeczkowania, zapłodnienia i zagnieżdżenia się zarodka w macicy, a także dla późniejszego utrzymania ciąży. Spowalniają one jednak pracę jelit, prowadząc do większego rozluźnienia mięśni gładkich, znajdujących się w jelitach, przez co trawienie pokarmów trwa dłużej.

Gazy w drugim trymestrze ciąży (14-27 tydzień)

Oprócz wspomnianych czynników dietetycznych, podobnie, jak w pierwszym trymestrze progesteron nadal spowalnia procesy trawienne, powodując wzrost wytwarzanych gazów i ich gromadzenie się. Jednak w tym okresie ciąży nie bez znaczenia jest również rosnąca macica. Zaczyna ona uciskać organy wewnętrzne, w tym także jelita, co dodatkowo zaburza pracę układu pokarmowego, zwłaszcza w uciśniętych fragmentach. Dodatkowo to właśnie w drugim trymestrze ciąży mogą pojawić się zaparcia ciążowe, które intensyfikują występowanie bólów brzucha, gazów i wzdęć. 

Kolejnym z powodów intensywnych gazów i wzdęć w drugim trymestrze ciąży są również przyjmowane przez ciężarną suplementy diety, zwłaszcza te zawierające żelazo. Żelazo wpływa bowiem na spowolnienie perystaltyki i może prowadzić do zaparć³.

Wzdęcia i gazy pod koniec ciąży w 3 trymestrze (28-40 tydzień)

Trzeci trymestr ciąży to okres, w którym płód dojrzewa i nabiera masy, a organizm kobiety zaczyna powolne przygotowania do porodu. Rozrośnięta macica mocno uciska narządy wewnętrzne, a przemieszczające się i ruszające wewnątrz dziecko dodatkowo może zwiększać ten ucisk.

W ostatnich dniach i godzinach przed porodem można zauważyć bardzo intensywne gazy, które są fizjologicznym elementem oczyszczania się organizmu przed porodem⁴.
Często są one nie tylko silne, ale charakteryzują się mocną, nieprzyjemną wonią. Najbardziej intensywne gazy pojawiają się na 48 – 24 godziny przed porodem.

Czy wzdęcia w ciąży są niebezpieczne?

Nadmierne gazy i wzdęcia w ciąży z reguły są zupełnie niegroźne i powstają z przyczyn fizjologicznych, związanych z ciążą. Mogą pojawić się już w pierwszych dniach ciąży, na skutek zmian hormonalnych lub dopiero w momencie zwiększonego ucisku macicy na narządy wewnętrzne. Nie ma na to reguły, ponieważ to sprawa jednostkowa każdej ciężarnej⁵. Jeśli wzdęciom i gazom nie towarzyszą żadne inne dolegliwości, nie należy się nimi przejmować.

Jeśli jednak wraz z nimi pojawiają się⁶:

• krew w stolcu;
• ostry ból brzucha;
• nagłe biegunki;
• długotrwałe zaparcia;
• skurcze macicy

wtedy należy niezwłocznie udać się do lekarza.

Domowe sposoby

W walce z zalegającymi gazami jelitowymi warto sięgnąć po proste, ale sprawdzone domowe sposoby przeciwdziałające tym dolegliwościom. Jakie to sposoby?

Eliminacja nietolerowanych pokarmów

Jedną z najczęstszych przyczyn dolegliwości związanych z gazami jest spożywanie produktów nietolerowanych przez organizm, w szczególności może to dotyczyć produktów zawierających laktozę, fruktozę czy gluten. Trzeba mieć na uwadze, że wszelkie nietolerancje pokarmowe mogą pojawić się dopiero w dorosłym życiu, a fizjologiczne i hormonalne zmiany zachodzące w czasie ciąży mogą im sprzyjać.

W przypadku podejrzenia nietolerancji należy skonsultować się ze swoim lekarzem prowadzącym ciążę lub dietetykiem klinicznym⁷.

Zdrowe nawyki żywieniowe

Zdrowe nawyki żywieniowe w okresie ciąży są szczególnie ważne. Nie tylko po to, aby ograniczyć występowanie dolegliwości związanych z gazami i bólem brzucha, ale przede wszystkim, aby pomóc lepiej odżywić rosnący płód. Warto zatem zwrócić uwagę na⁸:

• odpowiedni poziom błonnika w diecie – kobiety w ciąży potrzebują większych zasobów, by odżywić rosnące w nich dziecko. Większa ilość pokarmu wymaga zatem uwzględnienia większej ilości błonnika pokarmowego, dla zapewnienia prawidłowej pracy jelit. Jeśli nie może on być dostarczany wraz z pożywieniem (w owocach. warzywach, otrębach czy kaszach), warto wesprzeć się odpowiednim suplementem. Takim jak Colon C, który zawiera nie tylko duże ilości błonnika, ale również bakterie kwasu mlekowego, wspierające florę bakteryjną jelit i jest bezpieczny dla kobiet w czasie ciąży oraz karmiących piersią;
• zdrowe, lekkostrawne dania, oparte o mięso i ryby gotowane na parze, lekkie zupy i dużą ilość warzyw i owoców;
• powolne jedzenie – dokładne przeżuwanie nie tylko zapobiega połykaniu dodatkowego powietrza, które tylko zwiększa ilość gazów w jelitach, ale przede wszystkim pozwala na wstępne trawienie pokarmu w jamie ustnej przy pomocy enzymów zawartych w ślinie. Odpowiednio przeżuty pokarm jest znacznie szybciej trawiony, dzięki czemu powstaje mniej gazów;
• odpowiednie nawodnienie – woda jest składnikiem śliny i enzymów trawiennych.  Zmiękcza pokarm, formuje kęsy i ułatwia ich transport w przewodzie pokarmowym. To dlatego tak ważne jest, by wypijać odpowiednią jej ilość. Zwłaszcza podczas ciąży gdy znaczna część przyjmowanej wody bierze udział w tworzeniu wód płodowych. Ciężarne powinny wypijać co najmniej 30 ml na kg masy ciała.

Będąc w temacie zdrowego żywienia, dowiedz się: Jak zadbać o swoje jelita?

Aktywność fizyczna

Aktywność fizyczna poprawia ukrwienie i odżywienie jelit, dzięki czemu pracują one lepiej, a perystaltyka przyspiesza. Pozwala na rozluźnienie mięśni brzucha, dzięki czemu jelita mają więcej miejsca w jamie brzusznej i nie są uciśnięte. Powyższe zalety aktywności fizycznej znacząco wpływają również na zmniejszenie ilości gazów i wzdęć.

W ciąży należy jednak pamiętać o tym, że ćwiczenia nie mogą być zbyt forsujące, ani kontuzjogenne.

Do najczęściej zalecanych aktywności ciążowych należą:

• spacery i marsze;
• pływanie i zajęcia na basenie;
• joga i pilates;
• spokojna jazda na rowerze lub rowerek stacjonarny.

Uprawiając sport w ciąży, należy wciąż pod uwagę samopoczucie w danym dniu, aby odpowiednio dostosować długość i intensywność wysiłku. 

Bibliografia

1. 1. LONGO, Sherri A., MOORE, Robert C., CANZONERI, Bernard J., et al. Gastrointestinal conditions during pregnancy. Clinics in colon and rectal surgery, 2010, vol. 23, no 02, p. 080-089.
2. 2. Graham, A., Devarajan, S., & Datta, S. (2015). Complications in early pregnancy. Obstetrics, Gynaecology & Reproductive Medicine, 25(1), 1-5.
3. 3. Kamysheva, E., Wertheim, E. H., Skouteris, H., Paxton, S. J., & Milgrom, J. (2009). Frequency, severity, and effect on life of physical symptoms experienced during pregnancy. Journal of midwifery & women’s health, 54(1), 43-49.
4. 4. Tylec-Osóbka, Ewa, Stanisław Wojtuń, and Jerzy Gil. „Podstawowe zasady postępowania w przebiegu chorób układu pokarmowego u kobiet w ciąży.” Pediatria i Medycyna Rodzinna 4.8 (2012): 315-323.
5. 5. WENDOLOWICZ, A., STEFANSKA, E., et OSTROWSKA, Lucyna. Żywienie kobiet w okresie ciąży. Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, 2014, vol. 20, no 3.
6. 6. Battaglia, E., Serra, A. M., Buonafede, G., Dughera, L., Chistolini, F., Morelli, A., … & Bassotti, G. (2004). Long-term study on the effects of visual biofeedback and muscle training as a therapeutic modality in pelvic floor dyssynergia and slow-transit constipation. Diseases of the colon & rectum, 47, 90-95.
7. 7. FRAŚ, Małgorzata, GNIADEK, Agnieszka, POZNAŃSKA-SKRZYPIEC, Janina, et al. Styl życia kobiet w ciąży. Hygeia Public Health, 2012, vol. 47, no 4, p. 412-417