Probiotyki: czym są i czym się różnią od prebiotyków?

Probiotyk jest terminem stosowanych szeroko w kontekście antybiotykoterapii. Jednak dla utrzymania dobrej kondycji układu pokarmowego są one potrzebne na co dzień, a nie tylko podczas leczenia antybiotykami. Jak oddziałują probiotyki na jelita i dlaczego są tak konieczne?

Probiotyki – co to za mikroorganizmy?

Według definicji WHO probiotyk to preparat, który zawiera w sobie odpowiednią ilość pewnych mikroorganizmów, które wpływają korzystnie na układ pokarmowy człowieka.

Prostymi słowami, probiotyki na jelita to grupa żywych drobnoustrojów (najczęściej żywe kultury bakterii Lactobacillus i Bifidobacterium oraz drożdże z rodziny Saccharomyces boulardi), których obecność w układzie pokarmowym człowieka przyczynia się do poprawy ich pracy.

Wchodząc w skład mikroflory jelit, wpływają na prawidłowy procesy trawienia treści pokarmowej, a także biorą udział w syntezie niektórych witamin (np. wit. K i kwasu foliowego)¹.

Korzyści ze stosowania probiotyków

W zdrowych jelitach panuje stan, nazywany eubiozą. To równowaga mikrobiologiczna, oznaczająca, że jelita zamieszkane są w znacznej większości przez pożyteczne mikroorganizmy (głównie bakterie kwasu mlekowego, czyli Lactobacillus). 

Na skutek stresu, nieprawidłowej diety, chorób czy antybiotykoterapii może dojść do rozmnażania się bakterii patogenicznych (które normalnie stanowią niecałe 10% wszystkich mikroorganizmów zamieszkujących jelita)². Powoduje to liczne dolegliwości ze strony układu pokarmowego, od zaburzeń trawienia, przez wzdęcia i biegunki, a w skrajnych przypadkach może dojść nawet do uszkodzenia kosmków jelitowych i ostrych stanów zapalnych.

Przyjmowanie probiotyków na jelita pomaga ponownie doprowadzić do równowagi mikrobiologicznej jelit i przywrócić ich prawidłową pracę. Zwiększają one ilość pożytecznych mikroorganizmów flory bakteryjnej jelit, zmniejszając jednocześnie zagęszczenie patogenów.

Jeżeli chcesz dowiedzieć się więcej o mikrobiocie jelit, przeczytaj nasz artykuł: jak dbać o jelita i poprawić swój mikrobiom?

Dodatkowo bakterie probiotyczne mogą skrócić czas trwania infekcyjnych, ostrych biegunek u dzieci i dorosłych, a także bywają pomocne w takich stanach, jak³:

• infekcje intymne – wspierają odbudowę prawidłowej flory bakteryjnej pochwy, zapobiegając nawrotom infekcji,
• po leczeniu antybiotykiem – przyjmowane antybiotyki zwalczają nie tylko bakterie wywołujące konkretną infekcję, ale niszczą również pożyteczne mikroorganizmy, wyjaławiając jelito,
• spadki odporności – mogą być one związane również z zaburzeniami flory jelitowej. Prawidłowy mikrosystem jelit znacząco wpływa na prawidłową odpowiedź immunologiczną organizmu,
• nadwaga i otyłość – wspierając procesy trawienne, probiotyki poprawiają przemianę materii i spalanie kalorii, pomagając w zrzuceniu nadprogramowych kilogramów.

Co dają probiotyki w przypadku otyłości? Spełniają jeszcze jedną, istotną funkcję. Dzięki temu, że bakterie probiotyczne efektywniej rozkładają pokarm, zapobiegają odkładaniu się tkanki tłuszczowej. Pomagają też w regulacji gospodarki insulinowej, przeciwdziałając insulinooporności i cukrzycy typu 2.

Probiotyki a prebiotyki? Czym się różnią?

Mówiąc o probiotykach, należy oddzielić je od prebiotyków, gdyż są to zupełnie dwie różne rzeczy. Jak już wiadomo, probiotyki to żywe kultury pożytecznych bakterii. Prebiotyki natomiast to substancje, których obecność stymuluje rozwój probiotyków. 

Same w sobie prebiotyki nie zawierają żywych mikroorganizmów, są to jednak takie substancje, które wpływają na zwiększenie ich liczby.

Prebiotykami są głównie węglowodany z grupy polisacharydów i oligosacharydów, np.⁴:

• inulina,
• laktuloza,
• celuloza,
• skrobia oporna,
• pektyny,
• fruktooligosacharydy.

Prebiotyki na jelita zwiększają wchłanianie substancji odżywczych z przewodu pokarmowego, stymulują układ odpornościowy i zmniejszają ryzyko występowania stanów zapalnych w jelitach.

Postbiotyki i synbiotyki

Oprócz probiotyków i prebiotyków można wyróżnić jeszcze postbiotyki i synbiotyki.

Postbiotykami nazywa się wszystkie substancje, które są produkowane i wydzielane przez bakterie probiotyczne oraz te, które uwalniają się do organizmu po ich lizie (śmierci). Do tych substancji należy wiele polisacharydów, peptydoglikanów czy białek błonowych (znajdujących się w ścianach komórek bakterii probiotycznych).

Związki te są pożyteczne i potrzebne w organizmie ponieważ⁵:

• wiele z nich ma działanie przeciwzapalne,
• zmniejszają ryzyko występowania otyłości, nadciśnienia i hipercholesterolemii (stanu, w którym występuje zbyt wysoki poziom cholesterolu),
• mają działanie antyoksydacyjne.

Synbiotykami natomiast nazywa się produkty, zawierające połączenie prebiotyku z probiotykiem⁶.

Żywe kultury bakterii — czym są?

Według definicji WHO żywe kultury bakterii⁷ to odpowiednia ilość drobnoustrojów, które podawane (zwykle wraz z pokarmem) wywierają korzystny efekt dla zdrowia.

Do najczęściej występujących należą bakterie z rodziny Bifidobacterium i Lactobacillus.

Obydwie rodziny, to bakterie probiotyczne. Jako pierwsze kolonizują układ jelitowy noworodków, posiadają zdolności do produkcji kwasu mlekowego, utrzymując prawidłowe pH w jelicie.

W produktach Colon można znaleźć szczepy Bifidobacterium lactis BL3 i Lactobacillus acidophilus LA1. Pobierane z pokarmem uzupełniają florę bakteryjną jelit, utrzymując prawidłowy stosunek pomiędzy bakteriami pożytecznymi a patogenami.

Źródło probiotyków w żywności

Naturalne probiotyki można znaleźć w popularnych produktach spożywczych. Najlepszym źródłem są produkty fermentowane, tj.⁸

• kiszonki,
• jogurty, kefiry, zsiadłe mleko,
• kwas chlebowy.

Probiotyki to mikroorganizmy niezbędne dla utrzymania prawidłowego stanu flory bakteryjnej jelit. Dlatego warto do codziennego jadłospisu włączyć produkty, będące źródłem naturalnych probiotyków. W sytuacjach kryzysowych, tj. antybiotykoterapia, biegunki czy wymioty, dobrze jest zwiększyć ich przyjmowanie, wybierając odpowiedni suplement diety, zawierający nie tylko probiotyk, ale również substancje prebiotyczne, dla zapewnienia sprawnego działania pożytecznych mikroorganizmów.

Konsultacja merytoryczna: lek. Bartłomiej Śmieszniak

Bibliografia

1. 1. Nowak, A., Śliżewska, K., & Libudzisz, Z. (2010). Probiotyki-historia i mechanizmy działania. Żywność Nauka Technologia Jakość, 17(4), 5-19.
2. 2. Williams, N. T. (2010). Probiotics. American Journal of Health-System Pharmacy, 67(6), 449-458.
3. 3. 8. KUBISZEWSKA, Izabela, JANUSZEWSKA, Milena, RYBKA, Joanna, et al. Bakterie kwasu mlekowego i zdrowie: czy probiotyki są bezpieczne dla człowieka?. Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej, 2014, vol. 68, p. 1325-1334.
4. 4. MANNING, Thea Scantlebury et GIBSON, Glenn R. Prebiotics. Best practice & research clinical gastroenterology, 2004, vol. 18, no 2, p. 287-298.
5. 5. GARCÍA-VICENTE, Eduardo José, MARTÍN, María, REY-CASERO, Ismael, et al. Effect of feed supplementation with probiotics and postbiotics on strength and health status of honey bee (Apis mellifera) hives during late spring. Research in Veterinary Science, 2023, vol. 159, p. 237-243.
6. 6. Pandey, K. R., Naik, S. R., & Vakil, B. V. (2015). Probiotics, prebiotics and synbiotics-a review. Journal of food science and technology, 52, 7577-7587.
7. 7. Nebesny, E., & Żyżelewicz, D. (2006). Żywe kultury bakterii fermentacji mlekowej i możliwości ich aplikacji. Przegląd Piekarski i Cukierniczy, 54(04), 2-3.