Zemsta faraona — czyli jak radzić z biegunką podróżnych

Przyjemny relaks w egzotycznym kraju może zamienić się w koszmar, jeśli podróżnik dotknięty zostanie biegunką podróżnych, zwaną potocznie zemstą Faraona. Potrafi atakować nagle i mieć bardzo intensywny przebieg, sprawiając, że cały urlop zamienia się w walkę z bólami brzucha i ostrą biegunką. Jeśli nie chcesz spędzić urlopu w toalecie, sprawdź, skąd się bierze ta przykra dolegliwość i jak można jej zapobiec.

Co to jest zemsta faraona?

Zemsta lub klątwa Faraona to potoczna nazwa biegunki podróżnych, która jest zespołem objawów ze strony układu pokarmowego. Objawy te zwykle związane są z zakażeniem przewodu pokarmowego turystów, które wynika ze spożycia zanieczyszczonych pokarmów.
Najczęściej do infekcji dochodzi w rejonach tropikalnych oraz w okolicach o niskich warunkach sanitarnych.

Szacuje się, że choroba ta dotyka co roku 30 do 70% osób, podróżujących do krajów o niskim standardzie higieny¹.

Co wywołuje klątwę faraona?

W zdecydowanej większości przypadków klątwa Faraona ma podłoże bakteryjne. Bakterią najczęściej wywołującą biegunkę podróżnych jest E.coli.

Rzadziej dolegliwości wywoływane są przez²:

• wirusy (rotawirusy, norowirusy, kaliciwirusy) – 5 do 10 % zachorowań
• pasożyty (lamblie, cryptosporidium, cyclospora cayetanensis) – do 5% zachorowań.

Do zakażeń najczęściej dochodzi w krajach Afryki, Ameryki Łacińskiej, Azji Południowej i na Bliskim Wschodzie (około 50% wszystkich zachorowań)³.

Zemsta faraona — objawy

Klątwa Faraona objawy ma podobne do standardowych dolegliwości towarzyszących innym ostrym infekcjom przewodu pokarmowego. Podstawowym symptomem jest jedno lub kilkudniowa ostra biegunka, w czasie której chory oddaje 3 do 5 wodnistych stolców dziennie⁴.

W rzadkich przypadkach (około 20%) ilość wypróżnień może wynosić 6 do 15 razy na dobę.

Dodatkowo chorzy odczuwają również takie dolegliwości, jak⁵:

• skurcze jelit,
• ostry ból brzucha,
• uczucie parcia na stolec,
• wzdęcia,
• nudności,
• ogólne osłabienie i gorączka,
• utrata apetytu.

Dodatkowymi objawami mogą być również krew lub śluz w kale i to zarówno w biegunce wirusowej, bakteryjnej, jak i pasożytniczej. 

Objawy zwykle występują po dwóch, trzech dniach pobytu w danym miejscu, chociaż biegunka podróżnych po powrocie z wakacji również może się pojawić (np. w następstwie zjedzenia posiłku z ulicznego kramu tuż przed wyjazdem do domu). 

Jak długo trwa biegunka podróżnych?

W zdecydowanej większości przypadków choroba Faraona ma łagodny przebieg i trwa do kilku dni. Jednak nawet połowa chorych zmuszona jest do zmiany planów w trakcie wakacji ze względu na występujące objawy.

Jak leczyć biegunkę w podróży?

W przypadku zdrowych, dorosłych osób znaczna ilość przypadków nie potrzebuje konsultacji lekarskiej i jest w stanie poradzić sobie z dolegliwościami we własnym zakresie.

W trakcie występowania objawów niezwykle ważne jest zwiększenie ilości wypijanych płynów (ostra biegunka może prowadzić do odwodnienia). Zalecana jest również lekka, nieobciążająca jelit dieta oraz odpoczynek.

Jednak w przypadku nasilających się objawów, należy niezwłocznie zasięgnąć porady lekarskiej. Dolegliwościami, które powinny skłonić chorego do wizyty w przychodni są:

• duża ilość wypróżnień w ciągu doby (powyżej 10), zwłaszcza jeśli chory znajduje się lub przebywał w rejonach zagrożonych cholerą,
• obecność śluzu lub krwi w kale i towarzysząca wysoka gorączka (szczególnie w rejonach występowania malarii),
• uporczywe wymioty,
• postępujące odwodnienie (może wymagać dożylnego podawania płynów).

Wizyta lekarska może być konieczna w przypadku, gdy gorączką podróżnych zarażą się osoby starsze, kobiety w ciąży lub małe dzieci. Konsultacja wskazana jest również, w przypadku osób cierpiących na:

• cukrzycę,
• inne choroby układu pokarmowego (zespół jelita drażliwego, chorobę Leśniowskiego-Crohna).

U tych osób wystąpienie zemsty Faraona może prowadzić do powikłań wynikających z już istniejącej choroby przewlekłej.

W przypadku niemowląt i małych dzieci objawami, które wskazują na konieczność natychmiastowej kontroli lekarskiej są⁶:

• zmniejszone oddawanie moczu,
• popękane wargi i suchy język,
• płacz bez łez,
• rozdrażnienie/apatia,
• senność,
• zapadnięte gałki oczne,
• brak apetytu.

Objawy te świadczą o znacznym odwodnieniu, do którego u niemowląt i małych dzieci może dojść w ciągu kilku godzin od wystąpienia pierwszych dolegliwości. Kontrola lekarska jest niezbędna dla określenia stopnia odwodnienia i podjęcia decyzji o rozpoczęciu ewentualnego nawadniania dożylnego.

W przypadku leczenia objawowego biegunki w podróży stosuje się zwyczajowo leki hamujące perystaltykę (loperamid). Pod warunkiem jednak, że biegunka ma stosunkowo łagodny przebieg, a w stolcu nie występują krew ani śluz. W stanach ostrych leczenie pierwszego rzutu obejmuje antybiotykoterapię lub, przy podejrzeniu infekcji pasożytniczej, leczenie celowane w zależności od wykrytego pasożyta.

Dodatkowo warto uzupełnić dietę o elektrolity (które są wypłukiwane wraz z kałem podczas biegunki) oraz preparaty probiotyczne – pomagają one odbudować prawidłową florę bakteryjną jelit, zmniejszając tym samym ilość patogenów wywołujących infekcję.

Zemsta faraona — jak zapobiec jej występowaniu?

Najlepszym sposobem zabezpieczenia się przed klątwą Faraona jest stosowanie wszystkich zasad higieny, tj. częste mycie rąk, mycie spożywanych owoców itp.

Zaleca się również zaniechać spożywania posiłków w miejscach, których higiena jest wątpliwa (lokalne knajpki, uliczne stragany itp.). Warto sprawdzać oceny i recenzje restauracji w internecie. 

Dobra kondycja mikrobioty jelitowej również może pomóc w zmniejszeniu ryzyka dolegliwości jelitowych. Można również włączyć do diety Colon C, reguluje pracę jelit i poza błonnkiem rozpuszczalnym w postaci łupiny nasiennej babki jajowatej i inuliny z cykorii zawiera również żywe kultury bakterii kwasu mlekowego.

Nie należy także pić wody z kranu ani zbiorników czy cieków wodnych. Przed wyjazdem można sprawdzić na stronach rządowych zalecenia Ministerstwa Zdrowia dotyczące podróży do wybranego regionu i ewentualnie rekomendowane szczepionki⁷.

Dla osób, które  są w grupie ryzyka (starszych, kobiet w ciąży, z chorobami towarzyszącymi) istnieje możliwość zaopatrzenia się w antybiotyk przed wyjazdem. 

Preparat ten dobiera lekarz, mając na uwadze patogeny najczęściej powodujące biegunkę podróżnych w lokalizacji docelowej. Poradę odnośnie leczenia oraz zalecenia i receptę można otrzymać podczas konsultacji w poradni medycyny podróży lub u specjalisty chorób tropikalnych.

W niektórych przypadkach lekarz może zalecić farmakologię profilaktyczną – krótką terapię antybiotykową, która ma miejsce jeszcze przed wyjazdem. W tym celu podawane są zwykle antybiotyki z grupy fluorochinolonów lub rifaksyminy. Nie jest to jednak zalecenie standardowe i profilaktyka antybiotykowa powinna być zawsze skonsultowana z lekarzem i stosowana na jego ścisłe polecenie⁸.

Przeczytaj także jak dbać o zdrowie jelit?

Bibliografia

1. 1. 2. 3. 5. https://journals.viamedica.pl/gastroenterologia_kliniczna/article/download/29273/24025#:~:text=Biegunka%20podr%C3%B3%C5%BCnych%20jest%20spowodowana%20przez,1%2C%202%2C%204%5D. (dostęp 12/03/2024)
2. 4. MACH, Tomasz. Biegunka podróżnych. Gastroenterologia Kliniczna. Postępy i Standardy, 2011, vol. 3, no 3, p. 121-126.
3. 6. OSIECKI, MARCIN, MARACH, ALEKSANDRA, et MEGLICKA, MONIKA. BIEGUNKA I ZAPARCIE U DZIECI W PODRÓŻY. In : Forum Zakażeń. 2015.
4. 7. KSIĄDZYNA, Dorota. Profilaktyka biegunki podróżnych u dorosłych. Medical Science Pulse, 2015, vol. 9, no 2, p. 28-31.
5. 8. KORZENIEWSKI, Krzysztof. Zaburzenia żołądkowo-jelitowe u powracających z podróży. In : Forum Medycyny Rodzinnej. 2018. p. 115-126.