Perystaltyka jelit: objawy, przyczyny i sposoby jak ją poprawić

Zatrucie pokarmowe, nieodpowiednio skomponowany jadłospis, stres – istnieje mnóstwo przyczyn mogących powodować zaburzenia perystaltyki jelit. Co jeść, a czego unikać w przypadku zaparć lub biegunek? Wskazówki zamieściliśmy w naszym artykule.

Co to jest perystaltyka jelit?

Perystaltyką jelit (motoryką) określa się ruchy jednej z kilku warstw ściany jelit – mięśniówki. Skurcze ściany jelit są kontrolowane przez układ nerwowy oraz hormonalny. W ten sposób pokarm jest przesuwany do kolejnych części układu pokarmowego aż do odbytnicy. Czynność skurczowa mięśni gładkich jelit przyczynia się do:

• mieszania treści pokarmowej z enzymami trawiennymi wytwarzanymi przez trzustkę i z żółcią produkowaną przez wątrobę;
• przesuwania treści pokarmowej od żołądka do odbytnicy, by wydalić niestrawione pozostałości pożywienia.

Zaburzenia perystaltyki występują pod postacią biegunki (pobudzenie perystaltyki jelit) lub zaparć (słaba perystaltyka jelit). Inne objawy wzmożonej lub przyspieszonej motoryki to:

• uczucie ciężkości w jamie brzusznej;
• nadmierne wytwarzanie gazów;
• uporczywe bóle brzucha spowodowane zaleganiem mas kałowych w jelitach;
• silne skurcze mięśniówki jelit.

Powiązany artykuł: Trawienie – na czym polega, ile trwa i jakie etapy dotyczą trawienia pokarmów?

Co powoduje zaburzenia perystaltyki jelit? Przyczyny nieprawidłowej motoryki

Przyspieszona perystaltyka jelit lub wręcz przeciwnie – osłabiona perystaltyka, może mieć następujące przyczyny:

• infekcja bakteryjna lub wirusowa;
• zespół jelita drażliwego (ang. Irritable Bowel Syndrome – IBS);
• zaburzenia mikrobioty jelitowej (dysbioza jelitowa), czyli naruszenie struktury ilościowej i jakościowej mikroorganizmów zasiedlających nabłonek jelit;
• przebyte zabiegi operacyjne w obrębie jamy brzusznej;
• problemy natury psychicznej np. depresja lub natury psychospołecznej np. narażenie na nadmierny stres w miejscu pracy;
• predyspozycje genetyczne;
• nieprawidłowo zbilansowana dieta obfitująca w ciężkostrawne i tłuste produkty;
• zażywanie niektórych leków, np. antybiotyków, preparatów przeczyszczających.

Brak perystaltyki jelit

Zatrzymanie perystaltyki jelit, rozpoznawane jako brak dźwięków w jamie brzusznej podczas osłuchiwania, świadczy o niedrożności jelit, czyli zablokowaniu przesuwania się treści pokarmowej w jelitach. Stan ten wymaga natychmiastowej hospitalizacji, gdyż może doprowadzić do zgonu.

Zaburzenia perystaltyki jelit a zespół jelita drażliwego (IBS)

Szacuje się, że zespół jelita drażliwego dotyka nawet 20% populacji, w tym 2 razy częściej diagnozowany jest u kobiet^[1]. U osób borykających się z IBS rozpoznaje się zaburzenia motoryki jelit, co skutkuje występowaniem biegunek (wzmożona perystaltyka jelit) lub zaparć (słaba perystaltyka jelit). Czasami występuje postać mieszana IBS, czyli biegunki na zmianę z zaparciami.

Objawy zespołu jelita drażliwego mogą być łagodzone poprzez komponowanie właściwego jadłospisu.

Postać biegunkowa IBS

Wskazana jest dieta lekkostrawna, w której redukuje się ilość nierozpuszczalnego włókna pokarmowego, wzmagającego perystaltykę jelit. Tę frakcję błonnika znaleźć można w pieczywie pełnoziarnistym, brązowym ryżu, grubych kaszach. Jadłospis na poprawę perystaltyki jelit należy wzbogacić o błonnik rozpuszczalny, czyli ten skryty w warzywach i owocach. Aby obniżyć prawdopodobieństwo podrażnienia ścian jelit, warto spożywać produkty roślinne obrane ze skórki, gotowane, rozdrobnione.

Nadmierna perystaltyka jelit może zostać dodatkowo pobudzona przez spożycie mleka i jego przetworów, co wynika z obecności laktozy (cukru mlecznego) w produktach mlecznych pochodzenia zwierzęcego. Mleko krowie można zastąpić sojowym odpowiednikiem, które jest dobrym źródłem wapnia i białka, bądź mlekiem migdałowym bogatym w witaminę D, E, a także B2 i B12.

Biegunki stwarzają ryzyko odwodnienia organizmu, dlatego przy nasileniu oddawania luźnych stolców należy pić 2, a nawet 3 litry niesłodzonych płynów na dobę. Idealnym rozwiązaniem będzie woda kokosowa, która jest napojem izotonicznym. Oznacza to, że ma właściwości zapobiegające odwodnieniu.

Postać zaparciowa IBS

Przy tej postaci zespołu jelita drażliwego istotne jest zredukowanie spożycia produktów o wysokiej zawartości tłuszczów, np. czekolady. Warto wyeliminować również artykuły ze skrobią – np. ryż biały czy białe pieczywo. Niewskazane są produkty pochodzenia roślinnego powodujące wzdęcia, czyli warzywa kapustne, rośliny strączkowe. Staranne dobieranie składników jest niezbędne w przypadku braku lub spowolnienia perystaltyki jelit.

Zmagając się z zaparciami, należy wyeliminować kawę z jadłospisu, ponieważ ma ona działanie odwadniające, przez co zmniejszają wilgotność stolca (twardy stolec trudniej wydostanie się na zewnątrz).

Co zatem należy jeść przy IBS z towarzyszącymi zaparciami?

Aby poprawić perystaltykę jelit przy IBS, wskazana jest dieta bogatoresztkowa. Obfituje ona w błonnik zawarty w:

• warzywach: brukselka, szpinak, kapusta, marchew;
• owocach: suszone morele, gruszki, jabłka;
• produktach z pełnego ziarna;
• brązowym ryżu;
• kaszach. 

Dzienne zapotrzebowanie na ten składnik pokarmowy to około 14 g na każde spożyte 1000 kcal. Duża podaż błonnika wymaga dostarczenia odpowiedniej ilości płynów na dobę, tj. około 30 ml na każdy kilogram masy ciała. Najlepiej, jeśli będzie to niegazowana woda, napary ziołowe, niesłodzone soki owocowe i warzywne. Błonnik bez odpowiedniego nawadniania organizmu przynosi odwrotny efekt do zamierzonego i może powodować zaparcia.

Powiązany artykuł: Produkty bogate w błonnik. Jakie produkty mają najwięcej błonnika?

Perystaltyka jelit — jak ją poprawić?

Poprawa perystaltyki jelit jest możliwa dzięki wzbogaceniu diety o:

• Błonnik pokarmowy – frakcja nierozpuszczalna błonnika zwiększa ukrwienie i perystaltykę jelit, także dzięki mechanicznemu drażnieniu ścian jelita grubego. Włókno pokarmowe nierozpuszczalne odnaleźć można w produktach pełnoziarnistych, orzechach i nasionach, a także warzywach (szpinak, pomidor), owocach (kiwi, banany). Frakcja rozpuszczalna błonnika podlega procesom fermentacji w jelicie grubym, przez co dochodzi do spadku pH i namnażania się dobroczynnych pałeczek kwasu mlekowego. Te z kolei są konieczne dla zachowania równowagi mikrobiologicznej (właściwej proporcji między drobnoustrojami korzystnymi dla zdrowia człowieka a tymi, które mogą prowadzić do zaburzeń w funkcjonowaniu ustroju).
• Błonnik rozpuszczalny, którego właściwością jest zdolność do tworzenia ochronnej warstwy żelowej w przewodzie pokarmowym, odnaleźć można w suplemencie diety Colon C. Frakcja rozpuszczalna włókna pokarmowego zawarta w preparacie wspomaga rozluźnienie mas kałowych, co może być uzupełnieniem terapii farmakologicznej zleconej przez specjalistę w przypadku uporczywych zaparć towarzyszących spowolnieniu perystaltyki jelit. 
• bakterie fermentacji mlekowej o charakterze probiotyków zawarte w napojach mlecznych np. kefir, maślanka, jogurt.

Bibliografia

• Dorota Gumiela, Postępowanie dietetyczne u osób chorujących na zespół jelita drażliwego (IBS),
• „Forum Zaburzeń Metabolicznych” 2020, tom 11, nr 3, 120-127.
• Mirosława Gałęcka, Anna M. Basińska, Anna Bartnicka, Znaczenie mikrobioty jelitowej w kształtowaniu zdrowia człowieka — implikacje w praktyce lekarza rodzinnego, „Forum Medycyny Rodzinnej” 2018, tom 12, nr 2, 50-59.
• Rafał Górecki, Ostry brzuch dylematy Ratownika Medycznego w oparciu o wybrane przypadki kliniczne, KRAKOWSKA AKADEMIA im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego, Praca dyplomowa napisana pod kierunkiem dr hab. n. med. Jerzy Dropińskiego.
• Marta Walczak-Gałęzewska, Marta Nowrocka, Danuta Pupek-Musialik, Zastosowanie błonnika w terapii otyłości i zaburzeń czynnościowych przewodu pokarmowego, Forum Zaburzeń Metabolicznych 2012, vol. 3, no 2, 54–60.

Udostępnij:

• Facebook
• Mail
• Link