Blog / Dolegliwości trawienne / Biegunki u dzieci i niemowląt. Przyczyny, niepokojące objawy współtowarzyszące, sposoby na zatrzymanie rozwolnienia

coladmin 19 listopada 2024

Biegunki u dzieci i niemowląt. Przyczyny, niepokojące objawy współtowarzyszące, sposoby na zatrzymanie rozwolnienia

coladmin 19 listopada 2024

Biegunka u dzieci i niemowląt jest powszechną dolegliwością, która bywa źródłem stresu dla rodziców i jednym z najczęstszych powodów wizyt u lekarza. Zbagatelizowana może szybko prowadzić do odwodnienia, zwłaszcza u najmniejszych dzieci. Jednak nie zawsze biegunka wymaga hospitalizacji. Jakie są przyczyny tej dolegliwości u dzieci? Jak leczyć ją w domu i jak jej zapobiegać?

Spis treści

Jak wygląda biegunka u niemowląt i starszych dzieci?

Rozwolnienie u dzieci lub niemowląt objawia się pod postacią wodnistego i luźnego stolca, który występuje kilkanaście razy w ciągu dnia.

U noworodków i niemowląt karmionych piersią, prawidłowa górna granica liczby wypróżnień wynosi od 8 do 10 stolców dziennie. Większa ilość oznacza nieprawidłowości. U dzieci od drugiego roku życia za biegunkę uznaje się 3 lub więcej luźnych stolców dziennie[1].

Warto pamiętać, że u noworodków i niemowląt, zwłaszcza karmionych piersią, luźne stolce o żółtym zabarwieniu są zazwyczaj normalnym zjawiskiem i nie powinny budzić niepokoju. Dopiero zmiana konsystencji lub częstotliwości wypróżnień powinna zwrócić uwagę rodziców.

Warto wiedzieć, że o postępującym odwodnieniu w wyniku biegunki mogą świadczyć symptomy, takie jak:

sucha i blada skóra,
przesuszone błony śluzowe,
rzadkie oddawanie moczu,
nadmierna senność,
płacz bez łez,
zapadnięte ciemiączko u niemowląt.

Takie objawy wymagają natychmiastowej konsultacji z lekarzem.

Zobacz: Zdrowe jelita: jak o nie dbać i poprawić swój mikrobiom?

Ile trwa biegunka u dziecka?

W zależności od długości trwania rozwolnienia u dzieci można wyróżnić dwa typy biegunek[2]:

biegunka ostra – trwająca maksymalnie 14 dni,
biegunka przewlekła – utrzymująca się powyżej 14 dni.

Biegunki ostre występują u maluchów zdecydowanie częściej i często towarzyszą im dodatkowe objawy, takie jak ból brzucha, gorączka czy wymioty oraz spowodowane nimi ogólne rozdrażnienie dziecka. Biegunki przewlekłe mogą występować rzadziej niż stany ostre, jednak również w tym wypadku znalezienie przyczyny jest kluczowe dla wdrożenia prawidłowego leczenia.

Biegunka u dziecka – przyczyny

Biegunki u dzieci zdarzają się dosyć często, jednak ich przyczyny mogą znacząco się różnić. Rozróżnienie genezy biegunek dziecięcych jest istotne, ze względu na metody późniejszego leczenia i zapobiegania nawrotom. Wśród najczęstszych przyczyn ostrych biegunek u dzieci należy wyróżnić, m.in.:

zakażenia wirusowe i bakteryjne,
zatrucia pokarmowe,
antybiotykoterapię,
alergie i nietolerancje pokarmowe,
choroby jelit.

Zobacz też: Rozwolnienie, czyli jakie są przyczyny biegunki

Zakażenia wirusowe

Najczęściej powodowane są przez rotawirusy. Do zakażenia dochodzi poprzez kontakt z zarażoną osobą (często w żłobku/przedszkolu), jak również w wyniku niedostatecznej higieny (niemycie rąk). Infekcje rotawirusowe zdarzają się przez cały rok, ale są szczególnie charakterystyczne dla okresu jesienno-zimowego.

Innymi wirusami powodującymi biegunkę u dziecka są adenowirusy lub norowirusy[3].

Zakażenia bakteryjne

Spowodowane infekcją bakteriami, takimi jak[4]:

Escherichia coli,
Salmonella enteritidis,
Shigella,
Yersinia,
Clostridium

Do zakażenia dochodzi na skutek niedostatecznej higieny osobistej (np. nieodpowiednie mycie rąk po skorzystaniu z toalety) lub na skutek skażenia wody/ jedzenia jedną z bakterii.

Zatrucia pokarmowe

Biegunka często towarzyszy zatruciu pokarmowemu. Dochodzą do niej także inne objawy ze strony układu pokarmowego (ostry ból brzucha, wymioty). Dolegliwości pojawiają się do kilku godzin od zjedzenia pokarmu, w którym występowały związki trujące. Do zatrucia może dojść m.in. w wyniku zjedzenia nadpsutej żywności, w której obecne są toksyny bakteryjne (np. toksyna botulinowa w nieświeżych wędlinach)[5].

Biegunki poantybiotykowe

Biegunka poantybiotykowa (antibiotic-associated diarrhea – AAD) – jak sama nazwa wskazuje – powstaje w wyniku stosowania antybiotyków. Najczęściej dochodzi do niej w trakcie leczenia lub nawet kilka tygodni po zakończeniu kuracji. AAD ma wiele przyczyn, które wynikają z działania antybiotyków. Do najczęściej wymienianych należą, m.in[6].:

bezpośrednie pobudzenie perystaltyki jelit,
zaburzenia mikrobioty jelit,
uszkodzenie błony śluzowej jelita cienkiego,
reakcje alergiczne.

Pasożyty

Najczęściej biegunki powodują Giardia lamblia, glista ludzka lub glista psia. Do zakażenia może dojść na skutek spożycia zainfekowanej wody (zarówno wody pitnej, jak i w basenach czy rekreacyjnych zbiornikach wodnych) oraz poprzez niedostateczną higienę[7].

Infekcjom pasożytniczym może towarzyszyć spadek masy ciała, awitaminoza, ogólne osłabienie i złe samopoczucie.

Alergie i nietolerancje pokarmowe

Alergie i nietolerancje pokarmowe również mogą być przyczyną ostrych biegunek. Nietolerancja laktozy, glutenu, alergia na białko mleka krowiego i inne pokarmy, mogące alergizować maluchy. W zależności od stopnia nietolerancji/alergii objawy mogą pojawiać się tuż po spożyciu lub do kilku godzin po zjedzeniu szkodzącego pokarmu[8].

Choroby jelit

Nieswoiste zapalenie jelita grubego, celiakia, choroba Leśniowskiego-Crohna czy wrzodziejące zapalenie jelita grubego mogą być powodem przewlekłych biegunek także u dzieci. W przypadku tych chorób niezbędna jest właściwa diagnostyka i wdrożenie prawidłowego leczenia oraz odpowiedniej diety na rozwolnienie[9].

Jak sobie radzić z biegunką u dzieci?

Biegunka u niemowlaka lub małego dziecka często jest sygnałem alarmującym dla rodziców. Kluczowe dla zdrowia i rozwoju malucha jest prawidłowe nawodnienie. Ostra biegunka może bardzo szybko doprowadzić do odwodnienia malucha, co może mieć dramatyczne konsekwencje dla jego zdrowia, a czasem i życia.

Aby zapobiec odwodnieniu dziecka, należy podać po każdej ostrej biegunce co najmniej 50 do 100 ml dzieciom poniżej 2 roku życia i 100-200 ml dzieciom starszym.
Do nawadniania najlepiej wykorzystać przegotowaną wodę lub słabą herbatę (u starszych dzieci), wykluczając soki i napoje o dużej zawartości cukru, ponieważ mogą one nawet zaostrzyć biegunkę[10].

Dla jeszcze lepszego nawodnienia można zastosować specjalne doustne płyny nawadniające. Dzięki obniżonej osmolarności (parametr informujący o zdolności do przyciągania wody przez błonę półprzepuszczalną) nie tylko bardzo dobrze nawadniają, ale również zmniejszają objętość stolca i mogą ograniczyć wymioty[11].

W przypadku niemowląt zaleca się podawać mniejsze porcje. U kilkulatków, które spożywają pokarmy stałe, warto zadbać o delikatną dietę lekkostrawną, zawierającą zupy, chude mięso, kleiki czy sucharki.

Jeśli biegunkom towarzyszą objawy, takie jak wymioty, bóle brzucha czy gorączka, warto skonsultować się z lekarzem. Zwłaszcza jeśli symptomy są mocno nasilone (mocne ulewania u niemowląt czy chlustające wymioty u starszych dzieci).

Konsultacja merytoryczna: lek. Bartłomiej Śmieszniak

Bibliografia:

[1] Czerwionka-Szaflarska, M., & Adamska, I. (2009). Ostra biegunka u dzieci-najnowsze wytyczne. In Forum Medycyny Rodzinnej (Vol. 3, No. 6, pp. 431-438).
[2] [10] Buda, P., & Książyk, J. (2010). Ostra biegunka u dzieci. Pediatria i Medycyna Rodzinna, 6(4), 275-282.
[3] Ołdak, E., Sulik, A., Rożkiewicz, D., & Al-Hwish, M. A. (2006). Ostre biegunki wirusowe u dzieci. Wiad. Lek, 59, 534-537.
[4] [5] [8] Kasprzyk K., Przyczyny biegunek u dzieci [na:] „Uj.edu.pl”, https://ruj.uj.edu.pl/entities/publication/87574ba3-2d9a-4385-aad2-4d3ffd08162b, 13 lipca 2020 r., dostęp 22 października 2024 r.
[6] [11] CZERWIONKA-SZAFLARSKA, M., GAWRYJOŁEK, J., & ADAMSKA, I. (2015, January). ZASTOSOWANIE DOUSTNYCH PŁYNÓW NAWADNIAJĄCYCH I PROBIOTYKÓW W LECZENIU OSTREJ BIEGUNKI INFEKCYJNEJ U DZIECI. In Forum Zakażeń (Vol. 6, No. 1).
[7] KOPCZYŃSKA-MAŚLEJ, J. Parazotozy jelitowe w świetle własnych spostrzeżeń. Wiadomości Parazytologiczne, 2001, vol. 47, no 3, p. 405-409.
[9] KAMER, Barbara, SUJECKA, Krystyna, DÓŁKA, Elżbieta, et al. Udział czynników alergicznych w etiologii przewlekłej biegunki u dzieci w pierwszych trzech latach życia–obserwacje własne.

Biegunki u dzieci i niemowląt. Przyczyny, niepokojące objawy współtowarzyszące, sposoby na zatrzymanie rozwolnienia

Jak wygląda biegunka u niemowląt i starszych dzieci?

Ile trwa biegunka u dziecka?