Alergia pokarmowa — objawy, przyczyny i sposoby radzenia z uczuleniem pokarmowym

Alergie pokarmowe zazwyczaj kojarzone są jako problem przede wszystkim wieku dziecięcego, jednak cierpieć na nią mogą również osoby dorosłe. Jakie są objawy alergii pokarmowych? Jak się je rozpoznaje i w jaki sposób przebiega leczenie? Wyjaśniamy.

Czym jest alergia pokarmowa?

Alergia pokarmowa, podobnie jak inne rodzaje alergii, jest nieprawidłową reakcją układu odpornościowego na specyficzne związki, zwane alergenami. Znajdują się one w powietrzu (np. alergia na kurz, pyłki) lub tak jak w przypadku alergii pokarmowej — w pożywieniu. Objawy alergii pokarmowej pojawiają się po każdym spożyciu uczulającego produktu, a reakcja obejmuje najczęściej dolegliwości z układu pokarmowego (np. wymioty, biegunka, kurczowe bóle brzucha), ale może również spowodować reakcję z innych układów. 

Alergia pokarmowa — objawy

Alergie pokarmowe mogą dawać bardzo różnorodne objawy — od ledwie zauważalnych, po ciężkie reakcje zagrażające życiu. Najczęściej pacjenci skarżą się na objawy ze strony: 

• przewodu pokarmowego: nudności, wymioty, biegunka, wzdęcia, pieczenie języka i ust;
• skóry: świąd, wysypkę, pieczenie, zaczerwienienie, obrzęk twarzy, języka, ust;
• układu oddechowego: świsty, trudności z oddychaniem, duszność¹.

Niektóre reakcje alergiczne na pokarm mogą przebiegać bardzo gwałtownie, z uogólnioną wysypką, silną i szybko narastającą dusznością oraz obrzękiem dróg oddechowych. Jest to tzw. reakcja anafilaktyczna, która jest stanem zagrożenia życia i może prowadzić do wstrząsu, a nawet zgonu. Najbardziej zagrożone taką reakcją są osoby uczulone na orzechy i owoce morza². 

Co może wywołać uczulenie pokarmowe?

Alergie pokarmowe u dzieci i osób dorosłych to najczęściej uczulenia na:

• białka mleka;
• jaja;
• ryby;
• owoce morza (kraby, krewetki, homary);
• orzechy;
• pszenicę;
• soję;
• sezam³.

Przyczyny alergii pokarmowej

Alergie pokarmowe rozwijają się na podłożu nieprawidłowej reakcji układu odpornościowego na białka lub inne związki obecne w pożywieniu. Mogą mieć one podłoże genetyczne, np. jeżeli skłonność do alergii występuje rodzinnie. Wpływ na jej pojawienie się mają także nie do końca jeszcze poznane czynniki środowiskowe⁴. 

Przy kontakcie z alergenem dochodzi do aktywacji komórek odpornościowych obecnych w przewodzie pokarmowym, przede wszystkim eozynofilów. Zaczynają one wytwarzać przeciwciała klasy IgE przeciwko danemu alergenowi, które potem można wykryć w badaniach krwi.

Objawy alergii pokarmowych mogą również wynikać z m.in. nadmiernego uwalniania histaminy w jelicie lub obecności w pokarmie drażniących związków, np. metyloksantyn⁵.

Do rozwoju alergii pokarmowej może się przyczyniać również:

• astma;
• obecność innych rodzajów alergii, np. wziewnych czy kontaktowych;
• wcześniejsze przebycie reakcji anafilaktycznej;
• atopia, czyli rodzinna skłonność do nadmiernego wytwarzania przeciwciał klasy IgE⁶. 

Diagnoza i leczenie

W momencie zaobserwowania objawów alergii pokarmowych u dziecka lub u siebie, w pierwszej kolejności warto udać się do lekarza rodzinnego. Oceni on problem i w razie potrzeby skieruje na dalszą, szerszą diagnostykę do alergologa. 

Diagnostyka alergii pokarmowych

W diagnostyce alergii pokarmowej stosuje się różne testy, które pomagają potwierdzić obecność nadwrażliwości na dany alergen. Zazwyczaj pierwszym badaniem są testy skórne, które jednak często uzupełnia się o panel przeciwciał IgE przeciwko konkretnym alergenom. 

Lekarz może również zalecić zastosowanie krótkotrwałej (do 6 tygodni) diety eliminacyjnej. Jeśli w tym czasie symptomy ustąpią, może to sugerować obecność nadwrażliwości na dany pokarm. 

Jeżeli powyższe testy nie wskażą przyczyny dolegliwości, można również wykonać tzw. test prowokacji pokarmowej. Polega on na podawaniu wzrastających porcji uczulającego pokarmu oraz placebo. Na 7-14 dni przed badaniem pacjent powinien całkowicie wyeliminować z diety dany produkt, aby wynik testu był miarodajny. 

W trakcie testu obserwuje się reakcję organizmu, np. czy pojawiły się typowe dla alergii pokarmowej objawy. Test ten pozwala potwierdzić nadwrażliwość w momencie, gdy np. testy skórne lub z krwi dają niejednoznaczne wyniki. 

Leczenie uczulenia pokarmowego

Co na alergię pokarmową może być skuteczne? Podstawowym sposobem leczenia jest unikanie narażenia na dany alergen. Konieczne jest stosowanie diety eliminacyjnej, pozbawionej danego produktu. W razie pomyłki i przypadkowego spożycia alergenu, złagodzić objawy mogą pomóc dostępne bez recepty leki lub maści przeciwalergiczne⁸. 

Osoby, u których po narażeniu na alergen wystąpiła kiedykolwiek reakcja anafilaktyczna, powinny nosić zawsze przy sobie zestaw przeciwwstrząsowy, zawierający adrenalinę, np. w postaci penów lub ampułkostrzykawek⁹. 

Obecnie trwają także badania nad wykorzystaniem odczulania w przypadku alergii pokarmowych. Ich wyniki w przypadku alergii na jaja i białko mleka krowiego są obiecujące, jednak metody te nie są jeszcze dostępne w praktyce klinicznej¹⁰. 

Dobrą informacją jest fakt, że większość dzieci wyrasta z alergii na białka mleka krowiego lub jaj. Uczulenie pokarmowe na orzechy lub owoce morza zazwyczaj nie mija i utrzymuje się również w wieku dorosłym¹¹.

U osób z alergiami pokarmowymi ważne jest również dbanie o zdrowie jelit przy pomocy właściwej diety. Powinna ona być odpowiednio zbilansowana i zawierać wystarczające ilości błonnika. Jeśli mamy z tym problem, można się wspomóc dostępnymi bez recepty suplementami. 

Jednym z takich produktów jest suplement diety Colon C, który zawiera błonnik pochodzący z łupin nasiennych babki jajowatej i inuliny. Dodatkowo jest wzbogacony o bakterie kwasu mlekowego, które wspomagają utrzymanie odpowiedniego składu naturalnej mikroflory jelitowej. Suplement Colon C można stosować już od 6 roku życia.

Bibliografia

1. 1. Lopez C.M., Siva, Mendez M.D., Food Allergies [na:] „Nih.gov”, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK482187/, 24 lipca 2023 r., dostęp 8 czerwca 2024 r.
2. 2. Antonella Cianferoni, Antonella Muraro, Food-Induced Anaphylaxis, „Immunology and allergy clinics of North America” t. 32 nr 1 (2012), DOI: https://doi.org/10.1016/j.iac.2011.10.002, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3440177/.‌
3. 3. 4. Center, Food Allergies: What You Need to Know [na:] „U.S. Food and Drug Administration”, https://www.fda.gov/food/buy-store-serve-safe-food/food-allergies-what-you-need-know, 2024 r., dostęp 7 czerwca 2024 r.
4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. Rymarczyk B., Rogala B., Alergia pokarmowa, „Lekarz POZ” t. 4 nr 5 (2018), https://www.termedia.pl/Alergia-pokarmowa,98,34310,1,1.html.