Znajdź swój produkt

bez wychodzenia z domu!

laktoza to dwucukier znajdujący się w mleku i jego przetworach

Blog / Dolegliwości trawienne / Czy laktoza może powodować bóle, wzdęcia i inne dolegliwości?

coladmin 11 października 2024

Czy laktoza może powodować bóle, wzdęcia i inne dolegliwości?

coladmin 11 października 2024

Nietolerancja laktozy, co to jest laktoza i dlaczego może powodować biegunki i inne problemy gastryczne

Nietolerancja laktozy, która powoduje szereg dolegliwości ze strony układu pokarmowego,  to jedna z najczęściej występujących nietolerancji pokarmowych na świecie. Szacuje się, że w Polsce może ona dotyczyć nawet od 20% do 30% populacji[1]. Czym jest nietolerancja laktozy, jakie są jej objawy i jak sobie z nią radzić?

Czym jest laktoza?

Laktoza należy do grupy dwucukrów, występujących w mleku wszystkich ssaków oraz jego przetworach. W składzie chemicznym laktozy znajdują się cząsteczki glukozy i galaktozy powiązane wiązaniem beta-1,4-glikozydowym. Dwucukier ten charakteryzuje się znacznie mniejszą słodkością i niższym indeksem glikemicznym niż popularne węglowodany (np. glukoza lub sacharoza). Laktoza ma właściwości usprawniające pasaż jelitowy, a także zdolności do wsparcia regeneracji nabłonka wewnątrz jelit.

Przyczyny nietolerancji laktozy

Aby zrozumieć mechanizmy wywołujące nietolerancję laktozy, należy poznać proces jej trawienia w jelitach. Otóż rozkład jelitowy laktozy polega na przerwaniu wiązania pomiędzy glukozą a galaktozą, do czego niezbędny jest enzym o nazwie laktaza. Fizjologicznie aktywność laktazy jest najwyższa zaraz po urodzeniu. Wraz z wiekiem jednak spada[1].
Człowiek jako jedyny organizm spożywa mleko innych gatunków, dlatego jego fizjologiczny spadek laktazy został powstrzymany w procesie ewolucyjnej mutacji genu LCT. Umożliwia to wykorzystanie odżywczych właściwości mleka i jego przetworów w ludzkiej diecie [1].

Można wyróżnić dwie główne przyczyny nietolerancji laktozy [2]:

  • niedobór laktazy – najczęściej wynikający z uwarunkowań genetycznych i nieprawidłowości w obrębie genu LCT. Wówczas organizm zupełnie nie produkuje laktazy w jelicie cienkim;
  • hipolaktazja – zmniejszenie aktywności laktazy, w wyniku czego organizm jest w stanie trawić znacznie mniejsze dawki laktozy niż wcześniej. Stan ten może być uwarunkowany genetycznie (hipolaktazja pierwotna) lub pojawić się w wyniku chorób uszkadzających śluzówkę jelita, tj. ostrych infekcji bakteryjnych lub wirusowych, SIBO, IBS, choroby Leśniowskiego-Crohna itp. Wówczas jest to hipolaktazja wtórna.

Tymczasowa nietolerancja laktozy może dotyczyć dzieci urodzonych przedwcześnie, których organizm nie zaczął jeszcze wytwarzać laktazy. Z kolei biegunka po mleku u dorosłych może być objawem nietolerancji laktozy. Częstotliwość występowania symptomów wzrasta wraz z wiekiem [1].

Nietolerancja laktozy — objawy

Objawy nietolerancji laktozy pojawiają się zwykle w przedziale od 30 minut do dwóch godzin po spożyciu zawierających ją produktów. Czas potrzebny na wystąpienie objawów zależny jest od spożytej dawki laktozy oraz tego, czy organizm nie produkuje laktazy wcale, czy tylko ma ona niższą aktywność[3].

Do najczęściej występujących objawów należą:

  • bóle brzucha o różnym nasileniu,
  • biegunka,
  • uczucie przelewania w jelitach,
  • wzdęcia i nadmierne gazy,
  • objawy skórne (wysypki, pokrzywki, świąd).

Laktoza a jelita

Prawidłowo rozkładana laktoza wpływa korzystnie na usprawnienie trawienia i może wspierać procesy regeneracyjne nabłonka jelitowego. Problem zaczyna się w momencie, gdy ilość enzymu rozkładającego laktozę, czyli laktazy jest niewystarczająca, bądź nie ma go wcale.
Jeśli niestrawiona laktoza zostaje wraz z treścią jelitową przesunięta z jelita cienkiego (w którym powinna zostać strawiona) do jelita grubego, zostaje ona poddawana procesom biochemicznym i fizjologicznym, przeprowadzanym przez obecne w jelicie grubym bakterie jelitowe. Głównym procesem biochemicznym jest fermentacja, w czasie której wydzielają się gazy, tj.metan, dwutlenek węgla i wodór (powodujące wzdęcia, bóle brzucha i uczucie przelewania w jelitach), a także krótkołańcuchowe kwasy organiczne, działające drażniąco na ścianę jelit i pokrywającą je błonę śluzową (kwasy mlekowy, octowy, masłowy i inne).

Fizjologicznie, niestrawiona laktoza powoduje przechodzenie wody z tkanek do światła jelita (poprzez zwiększenie ciśnienia osmotycznego), co powoduje wodniste biegunki.

W stanach nietolerancji laktozy warto wspomóc regenerację prawidłowej mikroflory jelitowej i regulację pasażu jelitowego, w czym pomocne mogą być odpowiednie suplementy – np. Colon C. Nie ma on wpływu na procesy wywołujące nietolerancję, jednak wspomaga prawidłową pracę jelit dzięki żywym szczepom bakterii kwasu mlekowego w otoczce LAB2PRO.

nietolerancja laktozy może powodować bóle brzucha, wzdęcia i biegunki

Czym się różni nietolerancja laktozy od uczulenia na mleko?

Należy pamiętać, aby prawidłowo rozróżnić nietolerancję laktozy od tzw. skazy białkowej, czyli alergii na mleko. Nietolerancja laktozy wynika z nieprawidłowości jej trawienia, związanego z niedoborem lub brakiem enzymu laktazy. Uczulenie na mleko jest zaś stanem, w którym jedno lub kilka białek występujących w mleku po dostaniu się do układu pokarmowego prowokuje reakcję immunologiczną organizmu. Układ odpornościowy traktuje wspomniane białko lub białka jako intruza i zaczyna produkować przeciwciała przeciwko temu białku oraz aktywuje inne procesu obrony odpornościowej organizmu (takie jak produkcja histamin, zaangażowanie limfocytów T itp.).

Nieprawidłowa i nasilona odpowiedź immunologiczna wywołana pojawieniem się danych białek mleka prowadzi do dolegliwości ze strony układu pokarmowego. Przypominają one zatrucie – od biegunki, przez wzdęcia, nudności i wymioty, a także szereg objawów ze strony innych układów (np.: kaszel, obrzęki, wysypka, świąd).

W związku z powyższym objawy takie, jak rozwolnienie, biegunka czy wzdęcia po mleku niekoniecznie muszą świadczyć o nietolerancji laktozy. Nieprawidłowe rozpoznanie nietolerancji laktozy w przypadkach, w których za symptomy odpowiedzialna jest alergia na białko mleka, może prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych związanych z następnym spożyciem nabiału. W stanach ostrych alergii na mleko może dojść nawet do wstrząsu anafilaktycznego i niewydolności oddechowej pacjenta.

Co robić przy nietolerancji laktozy?

Niestety nie istnieje żaden sposób, czy to farmakologiczny, czy zabiegowy, który usunąłby przyczyny wywołujące nietolerancję laktozy. Dlatego jedynym leczeniem tej dolegliwości jest ograniczenie produktów zawierających dany dwucukier. Należy przy tym podkreślić, że za wyjątkiem sytuacji, w której pacjent cierpi na całkowity, wrodzony niedobór laktazy, nie zaleca się stuprocentowej eliminacji laktozy z diety, ze względu na wcześniej wspomniany pozytywny wpływ na mikrobiotę jelit [1].

Jedynie w początkowym okresie po postawieniu diagnozy postępowanie dietetyczne obejmuje całkowite wykluczenie laktozy do momentu ustąpienia dolegliwości. Po ustaniu objawów zaleca się ponowne wprowadzanie niewielkich ilości laktozy, aż do momentu ponownego wystąpienia symptomów nietolerancji. Dzięki temu możliwe jest ustalenie jednostkowej dawki laktozy dobrze tolerowanej przez pacjenta.

Aby uniknąć niedoborów składników odżywczych zawartych w mleku i nabiale (m.in. wapnia, magnezu, witaminy D i B12) należy rozważyć włączenie do diety produktów mlecznych bezlaktozowych lub wprowadzić odpowiednią suplementację, celem uniknięcia niedoborów.

Wspierająco można również przyjmować doustne suplementy zawierające laktazę. Wskazana jest także odpowiednia prebiotyko- i probiotykoterapia, pozwalająca ograniczyć objawy wynikające z nietolerancji laktozy [4].

Bibliografia

  1. 1. https://instytutmikrobiomiki.pl/nietolerancja-laktozy-i-jej-zaskakujace-powiazanie-z-mikrobiota/
  2. 2. I. Zatwarnicki, P. (2014). Nietolerancja laktozy–przyczyny, objawy, diagnostyka. Piel. Zdr. Publ, 4(3), 273-276.
  3. 3. MĄDRY, Edyta, KRASIŃSKA, Beata, et WALKOWIAK, Jarosław. Hipolaktazja, zespół złego wchłaniania laktozy, nietolerancja laktozy. Family Medicine & Primary Care Review, 2011, vol. 2, p. 334-336.
  4. 4. Andrew Szilagyi, Adaptation to Lactose in Lactase Non Persistent People: Effects on Intolerance and the Relationship between Dairy Food Consumption and Evalution of Diseases, Nutrients. 2015 Aug 13;7(8):6751-79. doi: 10.3390/nu7085309.

Powiązane artykuły