Znajdź swój produkt

bez wychodzenia z domu!

Ból brzucha to jedna z częstych dolegliwości po stosowaniu antybiotyków

Blog / Dolegliwości trawienne / Bóle brzucha po antybiotyku: dysbioza jelitowa i inne dolegliwości po antybiotykoterapii

coladmin 8 sierpnia 2024

Bóle brzucha po antybiotyku: dysbioza jelitowa i inne dolegliwości po antybiotykoterapii

coladmin 8 sierpnia 2024

Antybiotyki to substancje o działaniu bakteriobójczym, co oznacza, że powodują one eliminację mikroorganizmów, takich jak bakterie, lub co najmniej zahamowanie ich wzrostu. W wielu dolegliwościach i stanach chorobowych antybiotyki są konieczną metodą leczenia.

Niestety substancje te nie działają selektywnie, to znaczy ich bakteriobójcze właściwości nie powodują śmierci lub zahamowania wzrostu jedynie bakterii patogennych. Działanie antybiotyku wpływa na wszystkie mikroorganizmy wrażliwe na dany składnik leku. Z tego powodu antybiotykoterapia wpływa również na ograniczenie pożytecznych mikroorganizmów. Dolegliwości takie jak bóle brzucha po antybiotykach mogą świadczyć o tym, że leczenie doprowadziło do tzw. dysbiozy jelitowej. Czym charakteryzuje się ten stan i jak sobie z nim radzić?

Jak antybiotyk wpływa na florę bakteryjną?

Według raportu Światowej Organizacji Zdrowia codziennie 18 na 1000 osób przyjmuje antybiotyki [1]. Leki z tej grupy to najczęściej stosowany typ terapii farmakologicznej na świecie – to główna broń w zwalczaniu infekcji bakteryjnych. Jednak w trakcie niszczenia lub ograniczania przyrostu patogenów, jednocześnie szkodzą pożytecznym bakteriom, znajdującym się m.in. na skórze, błonach śluzowych, w układzie oddechowym czy kobiecych drogach rodnych.

Bakteriobójcze właściwości antybiotyków wpływają również negatywnie na mikrobiotę jelitową (zwaną również florą bakteryjną jelit) [2].

Bóle brzucha po antybiotyku: możliwe skutki uboczne

Bóle brzucha, wzdęcia i zaparcia po antybiotyku to częste dolegliwości, które pojawiają się jeszcze w trakcie antybiotykoterapii lub po jej zakończeniu. Zaburzenia jakościowe i ilościowe flory bakteryjnej jelit wpływają na procesy trawienne, powodując ich spowolnienie lub nieprawidłowy przebieg. Poza wspomnianymi objawami często występują również [2]:

  • biegunki (nawet u 40% leczonych antybiotykiem),
  • zaparcia i problemy z wypróżnianiem po antybiotyku,
  • kolki u niemowląt,
  • nudności/wymioty.

Trzeba przy tym jasno stwierdzić, że dolegliwości te można ograniczyć lub im zapobiegać, poprzez stosowanie odpowiedniego probiotyku w trakcie antybiotykoterapii.
Preparaty probiotyczne zawierają żywe kultury bakterii, które uzupełniają uszczuploną przez antybiotyk mikrobiotę jelit. 

Zapalenie jelit po antybiotyku

Jednym z efektów antybiotykoterapii jest rzekomobłoniaste zapalenie jelit [3]. Gdy prawidłowa flora bakteryjna po antybiotyku jest osłabiona, może dojść do wzmożonego namnażania się bakterii Clostridium difficile. Bakterie w trakcie mnożenia się w jelitach produkują toksyny, które z kolei uszkadzają ściany jelit i są przyczyną biegunek oraz tworzenia się tak zwanych błon rzekomych – żółtych blaszek, pokrywających ściany okrężnicy.

Wśród antybiotyków, po których najczęściej dochodzi do zapalenia jelit znajdują się:

  • cefalosporyny II i III generacji (ceftriakson, cefuroksym, cefotaksym),
  • fluorochinolony (cyprofloksacyna, lewofloksacyna),
  • klindamycyna i ampicylina.

Osobami szczególnie narażonymi na wystąpienie rzekomobłoniastego zapalenia jelit są pacjenci długo hospitalizowani, osoby w starszym wieku i cierpiące na zaburzenia odporności.

Dysbioza jelitowa

Wywołany antybiotykami spadek ilości pożytecznych mikroorganizmów jelitowych może powodować zaburzenia aktywności mikrobioty jelit, czyli stan znany jako dysbioza jelitowa [4].

Wskutek powstałych zaburzeń może dojść do:

  • obniżenia bioróżnorodności mikrobioty jelit (zmniejszenie liczby gatunków i podgatunków pożytecznych bakterii),
  • spadek ilości pożytecznych mikroorganizmów,
  • wzrost rozwoju bakterii patogennych (np. Clostridium difficile, Klebsiella pneumoniae, Salmonella, E.coli).

Powyższe procesy powodują, że jelita po antybiotykoterapii mogą pracować gorzej, w związku z czym będą pojawiały się dolegliwości ze strony układu pokarmowego.

Długotrwała dysbioza jelitowa może mieć szereg konsekwencji zdrowotnych, tj.:

  • nadwaga i otyłość,
  • miażdżyca,
  • nadciśnienie,
  • insulinooporność i cukrzyca typu II,
  • celiakia,
  • niealkoholowe stłuszczenie wątroby.

Podrażniony żołądek

Antybiotyki w formie doustnej to najczęstszy sposób ich podawania. Mogą one jednak działać drażniąco na śluzówkę żołądka, powodując ssąco-kłujący ból i dyskomfort [5].

Aby zapobiec uszkodzeniom błony śluzowej żołądka i wynikającym z nich dolegliwościom, w antybiotykoterapii zaleca się dodatkowe stosowanie leków osłonowych na żołądek.

Są to leki z grupy inhibitorów pompy protonowej, które zmniejszają kwasowość soku żołądkowego, co pozwala zniwelować negatywne skutki antybiotyków na ścianę żołądka i jej błonę śluzową.

Odbudowa flory po antybiotyku

Antybiotykoterapia to skuteczna metoda lecznicza w stanach infekcji bakteryjnych. Jak jednak można odbudować florę bakteryjną po antybiotyku u dziecka i osoby dorosłej [6]?

  • probiotyki – to metoda pozwalająca na uzupełnienie liczby pożytecznych mikroorganizmów w jelitach. Warto stosować preparaty, które zawierają więcej niż jeden rodzaj pożytecznych mikroorganizmów (tj. drożdże probiotyczne Saccharomyces boulardii oraz bakterie Lactobacillus rhamnosus GG, a także Lactobacillus rhamnosus E/N, Lactobacillus rhamnosus Oxy, Lactobacillus rhamnosus Pen.). Najlepiej rozpocząć terapię probiotyczną wraz z początkiem antybiotykoterapii. Lekarz wypisujący antybiotyk może zaproponować odpowiedni preparat probiotyczny,
  • dieta probiotyczna – oprócz preparatów medycznych, zawierających bakterie probiotyczne do codziennego jadłospisu możemy dodać produkty, które także je zawierają. Kiszonki, jogurty, kefiry i inne produkty fermentowane pozwolą szybciej odbudować nadszarpniętą florę bakteryjną jelit,
  • dieta lekkostrawna – w okresie antybiotykoterapii i na kilka tygodni po niej, dieta pacjenta powinna składać się głównie z lekkostrawnych posiłków. Dzięki temu jelita nie będą zbyt obciążone, a trawienie będzie przebiegało sprawnie, bez prowokowania dolegliwości ze strony układu pokarmowego. Warto przy tym zadbać o odpowiednią zawartość błonnika w diecie (20 do 25 g na dobę).
Jogurty zawierają bakterie probiotyczne kwasu mlekowego

Ile trwa odbudowa flory bakteryjnej po antybiotyku

Czas powrotu flory bakteryjnej do stanu sprzed antybiotykoterapii uzależniony jest od okresu, w jakim antybiotyki były przyjmowane. Im dłuższa ekspozycja na antybiotyk, tym więcej czasu potrzebują jelita, aby „dojść do siebie”.

Badania wykazują, jelita wyjałowione antybiotykiem mogą zostać zasiedlone dopiero po około 4 tygodniach od zakończenia leczenia antybiotykami. Stąd, jeśli w czasie leczenia pacjent nie stosował dodatkowej osłony probiotycznej, przywrócenie mikroflory jelit do poprzedniego stanu może trwać nawet 6 miesięcy [7]. Dlatego tak ważne jest, aby w trakcie leczenia zadbać o pożyteczne mikroorganizmy w jelitach i wesprzeć je odpowiednim probiotykiem.

Konsultacja merytoryczna: lek. Bartłomiej Śmieszniak

Bibliografia

  1. 1. World Health Organization. WHO report on surveillance of antibiotic consumption: 2016-2018 early implementation. Geneva; 2018
  2. 2. I. Węgielska, J. Suliburska „Wpływ leków na mikroflore jelit”, Forum Zaburzeń Metabolicznych 2016, tom 7, nr 1, 1–7
  3. 3. OLCZAK, Anita et GRĄBCZEWSKA, Edyta. Rzekomobłoniaste zapalenie jelit o etiologii Clostridium difficile. Przegl Epidemiol, 2012, vol. 66, p. 59-65.
  4. 4. Kim S, Covington A, Pamer EG The intestinal microbiota: Antibiotics, colonization resistance, and enteric pathogens. Immunol Rev. 2017, 279(1):90-105.
  5. 5. CUNHA, Burke A. Antibiotic side effects. Medical Clinics of North America, 2001, vol. 85, no 1, p. 149-185.
  6. 6. Moré MI, Świdziński A. Saccharomyces boulardii CNCM I-745 supports regeneration of the intestinal microbiota after diarrheic dysbiosis – a review. Clin Exp Gastroenterol. 2015; 8: 237–255.
  7. 7. Leśniewski, Bartłomiej. „Antybiotyk z probiotykiem.” Termedia. Ostatnia modyfikacja 16 września 2010. https://www.termedia.pl/mz/Antybiotyk-z-probiotykiem,946.html.

Powiązane artykuły