Spis treści:
- Co to jest mikrobiota jelitowa?
- Dlaczego flora bakteryjna jest tak ważna w organizmie człowieka?
- Dobre bakterie jelitowe – czyli jakie? 5 pożytecznych gatunków
- Co może zaburzać florę bakteryjną jelit?
- Jak poprawić florę bakteryjną jelit i wspomóc ich funkcjonowanie?
- O czym należy pamiętać, aby dbać o mikrobiotę jelitową?
Co to jest mikrobiota jelitowa?
Terminem mikrobiota jelitowa określa się wszystkie mikroorganizmy w jelitach. Należy podkreślić, że znajduje się w nich aż 500 gatunków bakterii2. Flora bakteryjna w jelitach pełni rolę strażnika zdrowia. Warto wiedzieć, że bakterie w żołądku i jelitach mogą wywierać wpływ na kondycję i stan organizmu. Dlaczego tak się dzieje?
W jelicie grubym znajdują się zarówno bakterie korzystnie wpływające na organizm, jak i te, które mogą wywoływać choroby. Ich oddziaływanie uzależnione jest właśnie od mikrobioty jelitowej, czyli ekosystemu składającego się z różnych bakterii o odmiennych właściwościach.
Ich różnorodność i złożoność umożliwia im odpowiednie współdziałanie. Ważne, aby ten ekosystem pozostawał w równowadze. Warto więc wiedzieć, czym jest prawidłowa flora bakteryjna jelit, a także co niszczy florę bakteryjną jelit oraz jak zadbać o dobre bakterie w jelitach.
1Gill SR, Pop M, DeBoy RT, et al. Metagenomic analysis of the human distal gut microbiome. Science. 2006;312(5778):1355-1359
2John K. Dibaise, MD, Husen Zhang, PhD, Michael D. Crowell, PhD, Rosa Krajmalnik-Brown, PhD Anton Decker, MBBCh, MRCP, Bruce E. Rittmann, PhD, Division of Gastroenterology and Hepatology, Mayo Clinic, Scottsdale, AZ (J.K.D., M.D.C., G.A.D.); Center for Environmental Biotechnology, Biodesign Institute at Arizona State University, Tempe (H.Z., R.K.-B., B.E.R.)
Gut Microbiota and Its Possible Relationship With Obesity Mayo Clin Proc. 2008;83(4): 460-469 cyt.za: https://www.mayoclinicproceedings.org/article/S0025-6196(11)60702-7/pdf dostęp z dnia 06.07.
Flora bakteryjna jelit – po co człowiekowi bakterie w jelitach?
Flora bakteryjna oddziałuje na funkcjonowanie jelit i wywiera wpływ na inne elementy organizmu. Jest niezwykle istotna nie tylko w procesach trawienia, wchłaniania, metabolizmie, ale również w kształtowaniu odporności człowieka3. Jak to się dzieje?
Mikrobiota wykazuje się swego rodzaju inteligencją, zachowując się jak organ lub narząd. Mikrobiota jelitowa jest w stanie nie tylko odbierać i rozpoznawać informacje docierające do niej z zewnątrz (np. o braku składników pokarmowych), ale potrafi na nie zareagować!
Jedną z kluczowych funkcji mikrobioty jelitowej jest metabolizowanie substancji z pożywienia, które wykorzystuje jako źródło energii i budulec. W trakcie metabolizmu mikrobioty jelitowej powstają również produkty uboczne np. kwas mlekowy, maślan, które mogą wpływać pozytywnie np. na układ odpornościowy4.
Dodatkowo bakterie występujące w jelicie grubym pracują praktycznie całą dobę. Do ich zadań należy rozkładanie pokarmu, który nie został przetrawiony w jelicie cienkim. Bakterie mają jednak różne upodobania. Właśnie dlatego spożywany pokarm ma wpływ na stan flory bakteryjnej jelit. Należy dodać, że bakterie w jelitach nie służą wyłącznie do tego, by konsumować niestrawione pożywienie.
Warto poznać inne funkcje mikrobioty jelitowej:
- chroni przed szkodliwymi mikroorganizmami;
- może trawić niektóre pokarmy (np. błonnik pokarmowy), których ludzie nie są w stanie strawić;
- ułatwia przyswajanie minerałów z pożywienia (m.in. magnezu, wapnia i żelaza);
- syntetyzuje niektóre niezbędne witaminy (np. witaminę K i kwas foliowy (B9)) oraz aminokwasy (tj. elementy budulcowe białek);
- może kształtować nastrój i zachowanie5.
Okazuje się więc, że bakterie w jelitach wspierają niezwykle ważne procesy zachodzące w człowieku. Bakterie w jelicie cienkim i w jelicie grubym mają wpływ na wiele fundamentalnych funkcji ludzkiego organizmu. Biorą udział w trawieniu, oddziałują na odporność i pracę mózgu oraz układu nerwowego.
3https://journals.viamedica.pl/forum_medycyny_rodzinnej/article/download/58042/44579 dostęp z dnia 05.07.
4https://www.gutmicrobiotaforhealth.com/about-gut-microbiota-info/#4277147dced0180d2 dostęp z dnia 06.07.
5Ibidem, dostęp z dnia 06.07.
Dobre bakterie jelitowe – czyli jakie?
Dobre bakterie w organizmie człowieka odgrywają istotną rolę. A dlaczego? Bakterie dobre dla człowieka, jak sama nazwa wskazuje, wywierają korzystny, pozytywny i pożądany wpływ. Nie tylko wspierają nasze zdrowie na wielu płaszczyznach, ale również starają się nie dopuścić, by złe bakterie w jelitach rozrastały się i stanowiły zagrożenie. Stanowią więc naturalną barierę przed niekorzystnymi mikroorganizmami. Witaminy produkowane przez bakterie jelitowe (witaminy K i z grupy B) również potwierdzają ich ważną rolę w organizmie.
Bakterie symbiotyczne w jelicie grubym mają zdolność do życia w symbiozie (zgodzie) z innymi mikroorganizmami (lub elementami diety). Taka cecha bakterii pozwala m.in. na łączenie ich z innymi składnikami np. z błonnikiem pokarmowym. Trzeba zaznaczyć, że bakterie jelita grubego są bardzo liczne. Flora bakteryjna jelita grubego składa się z ok. 100 trilionów bakterii!6.
Jednak poza ich ilością – równie ważny jest ich wpływ oraz znaczenie dla organizmu. Warto ustalić, jakie bakterie są dobre dla człowieka, które szczepy bakterii jelitowych są ważne dla ciała oraz czym grozi brak dobrych bakterii w jelitach.
5 gatunków bakterii dobrych dla człowieka:
Lactobacillus acidophilus stanowi szczep bakterii kwasu mlekowego. Zasiedla przewód pokarmowy (w tym jelita) ludzi i zwierząt. Występuje w mięsie, mleku (powszechnie w mlecznych napojach fermentowanych). Bakterie wspomagają układ pokarmowy, m.in.stymulując perystaltykę jelit (można je uznać za bakterie jelitowe na zaparcia), regulując skład mikrobioty, wspierając odporność organizm. Mają również zdolność do produkcji witaminy z grupy B, w tym witaminy B6, niacyny, kwasu foliowego. Na uwagę zasługuje też ich umiejętność blokowania rozwoju niepożądanej mikrobioty.
Bifidobacterium lactis to bakterie, które występują przede wszystkim w przewodzie pokarmowym człowieka i zwierząt. Wykazują zdolność do zwiększenia wykorzystania składników żywności przez organizm oraz do syntezy witamin. Mają też umiejętność hamowania niektórych patogenów7.
Escherichia coli jest powszechnie znaną bakterią, która w naturalnej formie zasiedla jelito grube człowieka. Badania dowiodły, że większość jej szczepów jest bezpiecznych dla zdrowia, a nawet mogą być korzystne8. Należy jednak pamiętać, że istnieją różne szczepy E. coli i nie wszystkie zapewniają korzyści zdrowotne. Co więcej, niektóre mogą powodować problemy jelitowe, takie jak biegunka czy ból brzucha. E. coli odpowiada za wspomaganie procesów trawiennych (rozkład pokarmu), a także wspiera produkcję witamin z grupy B oraz witaminy K.
Lactobacillus rhamnosus należy do bakterii kwasu mlekowego i wchodzi w skład w mikrobioty jelitowej człowieka. Jest to bakteria uznana za przyjazną dla organizmu. Korzystnie wpływa na działanie układu odpornościowego, jak również wspiera procesy zachodzące w układzie pokarmowym. Bakterie te mogą złagodzić objawy zespołu jelita drażliwego, obniżyć poziom cholesterolu we krwi bądź pomóc w zapobieganiu lub leczeniu różnych rodzajów biegunek.
Bacillus Coagulans należy do grupy bakterii pożytecznych dla człowieka. Jest w stanie wytrzymać ekstremalne warunki – takie jak wysoki poziom kwasu w żołądku. Dlatego może okazać się szczególnie skuteczny w łagodzeniu dolegliwości żołądkowych. Bacillus Coagulans wspiera pracę jelit, może być pomocny przy reumatyzmie, a także wspomaga walkę z infekcją dróg oddechowych9.
Widać więc, że rola bakterii w przewodzie pokarmowym jest niezwykle złożona. Nietrudno się domyślić, że brak dobrych bakterii w organizmie będzie miał niekorzystny wpływ na człowieka. Procesy i funkcje fizjologiczne wspierane przez obecność pożytecznych bakterii – w przypadku ich braku lub niedoboru – mogą ulec zaburzeniu.
6https://www.hsph.harvard.edu/nutritionsource/microbiome/ dostęp z dnia 06.07.
7E. Kamińska, (2012). Skuteczność i bezpieczeństwo stosowania probiotyków na podstawie badań klinicznych przeprowadzonych u dzieci. Medycyna wieku rozwojowego, 16(3), 240-251., cyt za: https://medwiekurozwoj.pl/articles/2012-3-9.pdf dostęp z dnia 05.07.
Co może zaburzać florę bakteryjną jelit?
Jak wiadomo, należy dbać o to, by mikrobiota jelitowa, w tym flora fizjologiczna jelita grubego, pozostawała w równowadze. Może się jednak zdarzyć, że jej działanie zostanie zakłócone. Dzieje się tak pod wpływem niekorzystnych czynników, które uniemożliwiają sprawne funkcjonowanie mikrobioty. Należy rozpoznać, które elementy mogą zaburzać jej pracę, by skutecznie je wyeliminować.
Trzeba podkreślić, że na mikrobiotę niekorzystnie wpływa wiele składowych codziennego życia: począwszy od starzenia się organizmu, poprzez stres, a skończywszy na wyborach dietetycznych. Na tym jednak nie kończy się lista niebezpieczeństw. Co jeszcze może zniszczyć mikrobiotę jelitową?
Dlatego tak ważne jest wspieranie mikrobioty w codziennym funkcjonowaniu. Istotna jest też wiedza o zagrożeniach, mogących zaburzyć funkcjonowanie tego zbiorowiska bakterii. Przede wszystkim należy popracować nad tym, aby zminimalizować niekorzystny wpływ wymienionych czynników. Warto też obserwować zachodzące w organizmie procesy fizjologiczne, świadczące o tym, że w ciele dzieje się coś złego.
8https://zdrowegeny.pl/poradnik/mikrobiota-mikrobiom-bakterie-w-jelitach dostęp z dnia 05.07.
9https://www.healthline.com/health/bacillus-coagulans dostęp z dnia 06.07.
Jak poprawić florę bakteryjną jelit i wspomóc ich funkcjonowanie?
Nie ulega wątpliwości, że należy wzmacniać florę bakteryjną organizmu. Istnieje kilka powszechnie znanych sposobów, pozwalających na poprawę działania mikrobioty. Można więc wybrać takie rozwiązania, dzięki którym polepszy się ogólna jakość życia, co w naturalny sposób przyczyni się do poprawy samej mikrobioty. Często okazuje się też, że warto sięgnąć po suplement, który będzie uzupełnieniem zbilansowanej diety i wesprze funkcjonowanie mikrobioty.
Co jeszcze wspomaga florę bakteryjna jelit?
- aktywność fizyczna, szczególnie wskazany ruch na świeżym powietrzu (np. spacery);
- redukcja stresu;
- odpowiednia długość i jakość snu;
- zbilansowana dieta.
Należy podkreślić, że dieta to główny element dbania o prawidłowy skład flory bakteryjnej jelit. To, co spożywa człowiek, wchodzi w skład jego mikrobioty, tworzy ją i determinuje jej działanie. Dlatego należy przywiązywać uwagę do tego, czego dostarcza się organizmowi oraz jaki tryb życia się prowadzi.
O czym należy pamiętać, aby dbać o mikrobiotę jelitową?
Jest się tym, co się je – w tym powszechnie znanym stwierdzeniu jest sporo prawdy. Dieta wpływa w dużym stopniu na mikrobiotę. A ta z kolei, jak już wiadomo, ma kluczowe znaczenie dla zdrowia i organizmu człowieka. Z tego względu mikroflora jelitowa wymaga odpowiedniej troski. Na co należy zwrócić uwagę?
- dobre bakterie – wpływają one na ważne procesy odbywające się w ciele (np. trawienne lub odpornościowe). Są więc człowiekowi potrzebne po to, aby procesy te przebiegały po prostu prawidłowo. Ważne, żeby dbać o zawartość pożytecznych bakterii w mikrobiocie (np. Lactobacillus acidophilus);
- eliminowanie czynników zaburzających pracę mikrobioty – czyli m.in. niewłaściwej diety lub jej składników, stresu.
Przestrzeganie zasad, wpływających korzystnie na jakość życia może się też przyczynić do poprawy mikrobioty. Jak wiadomo, reaguje ona na bodźce czy też elementy albo składniki, które są jej dostarczane pod różną postacią. Dlatego dbanie o jakość życia przekłada się w linii prostej na jakość mikrobioty.
Bibliografia
- Gill SR, Pop M, DeBoy RT, et al. Metagenomic analysis of the human distal gut microbiome. Science. 2006;312(5778):1355-1359
- John K. Dibaise, MD, Husen Zhang, PhD, Michael D. Crowell, PhD, Rosa Krajmalnik-Brown, PhD G. Anton Decker, MBBCh, MRCP, Bruce E. Rittmann, PhD, Division of Gastroenterology and Hepatology, Mayo Clinic, Scottsdale, AZ (J.K.D., M.D.C., G.A.D.); Center for Environmental Biotechnology, Biodesign Institute at Arizona State University, Tempe (H.Z., R.K.-B., B.E.R.)
- Gut Microbiota and Its Possible Relationship With Obesity Mayo Clin Proc. 2008;83(4): 460-469 cyt.za: https://www.mayoclinicproceedings.org/article/S0025-6196(11)60702-7/pdf dostęp z dnia 06.07.
- https://journals.viamedica.pl/forum_medycyny_rodzinnej/article/download/58042/44579 dostęp z dnia 05.07
- https://www.gutmicrobiotaforhealth.com/about-gut-microbiota-info/#4277147dced0180d2 dostęp z dnia 06.07.
- Ibidem, dostęp z dnia 06.07.
- https://www.hsph.harvard.edu/nutritionsource/microbiome/ dostęp z dnia 06.07.
- E. Kamińska, (2012). Skuteczność i bezpieczeństwo stosowania probiotyków na podstawie badań klinicznych przeprowadzonych u dzieci. Medycyna wieku rozwojowego, 16(3), 240-251., cyt za: https://medwiekurozwoj.pl/articles/2012-3-9.pdf dostęp z dnia 05.07.
- https://zdrowegeny.pl/poradnik/mikrobiota-mikrobiom-bakterie-w-jelitach dostęp z dnia 05.07.
- https://www.healthline.com/health/bacillus-coagulans dostęp z dnia 06.07.
